ΛΙΜΝΕΣ ΖΑΡΕΛΙΑ- ΚΡΑΤΗΡΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΠΡΟΣΚΡΟΥΣΗ ΜΙΚΡΩΝ ΑΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ

Οι δίδυμες λίμνες, από ύψος 760 μ.
Ακριβώς από επάνω τους, σε λόφο-μαγούλα-τύμβο
διακρίνεται ο αρχαιολογικός χώρος.
(φωτ. από Google Earth).
Του Τάκη Θεοδοσίου, meteorites.greece@gmail.com
Board of Directors IMCA & Member of the Meteoritical Society,
Asteroid Day Coordinator for Greece,
President of LOGOS-SLOVO Α-Ω.

Στην περιοχή των λιμνών Ζερέλια έχουν γίνει την τελευταία περίπου 8ετία εκτεταμένες έρευνες από γεωλόγους του Πανεπιστημίου του Βόλου και του Πανεπιστημίου Αθηνών με την συμμετοχή και της ομάδας του Ελβετού γεωλόγου καθηγητού Dietrich Stöffler από το πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, ο οποίος πρώτος ανακάλυψε μερικώς τηγμένο ζιρκόνιο σε δείγματα πετρωμάτων που βρέθηκαν στην περιοχή των λιμνών.

Η εύρεση μερικώς τηγμένου ζιρκονίου , για την τήξη του οποίου απαιτούνται θερμοκρασίες μεταξύ 1.400- 1.800 βαθμών Κελσίου, αποτελεί για τους πλανητικούς γεωλόγους που ασχολούνται με την ανακάλυψη και πιστοποίηση κρατήρων μετεωριτικής προέλευσης απλώς μία ένδειξη & σε καμμία περίπτωση απόδειξη της μετεωριτικής προέλευσης των κρατήρων – σαν και αυτών στον Αλμυρό. Η δική μου ερευνητική προσπάθεια ξεκίνησε αρχικώς με περιορισμένα μέσα το 2008-2009 και από το 2013 -2016 εστίασε στο να εξετάσει δείγματα πετρωμάτων που συλλέχθηκαν περιμετρικά των λιμνών και από διάφορα βάθη μεγαλύτερα του 1,5 μέτρου μέχρι και περί τα 3 μέτρα , τα οποία θα μπορούσαν να μας γυρίσουν πιο πίσω στο παρελθόν της ιστορίας των λιμνών και να δώσουν στοιχεία & αποδείξεις για την ταυτότητα του αστεροειδούς που πιστεύουμε ότι προσέκρουσε στο έδαφος & δημιούργησε τις λίμνες.

Εδώ ακριβώς είχαμε και τα πρώτα ενθαρρυντικά ευρήματα, τα οποία μου ζητήθηκε να εξεταστούν & απεστάλησαν σε δύο κορυφαίους πλανητικούς γεωλόγους τον Tony Irving από το Department of Earth & Space Science του Πανεπιστημίου της Washington στο Seattle & τον Ted Bunch του Πανεπιστημίου της Βόρειας Αριζόνας με τους οποίους και συνεργάζομαι στις Ηνωμένες Πολιτείες την Αμερικής. Οι πρώτες εξετάσεις & αναλύσεις των δειγμάτων έδειξαν ενδιαφέροντα στοιχεία, καθώς αρχικώς αποκλείστηκε το ενδεχόμενο να προέρχονται από ηφαιστειογενής προέλευσης υλικό και στην συνέχεια σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν από τους συνεργάτες του Tony Irving , η προέλευση κάποιων δειγμάτων βρέθηκε να εμπεριέχει για πρώτη φορά από όσο γνωρίζω σχετικά με οποιαδήποτε προηγούμενη έρευνα στις λίμνες Ζερέλια - μία σειρά πολύ σπάνιων ορυκτών και στοιχείων εξωγήινης που συναντούμε κυρίως σε σιδηρομετεωρίτες σε πολύ μικρές όμως ποσότητες.

Τα δύο αυτά ορυκτά είναι ο ταενίτης (taenite) & ο καμασίτης (kamacite), τα οποία δεν συναντώνται μαζί ως ορυκτά πουθενά στην επιφάνεια του πλανήτη μας, αλλά δημιουργούνται μόνο υπό συνθήκες διαστήματος σε σιδηρομετεωρίτες και μετεωρίτες γενικότερα πλούσιους σε μεταλλικό σίδηρο –όπως είναι οι σιδηρολιθομετεωρίτες αλλά & κάποιοι χονδρίτες. Τα δύο αυτά διαστημικής προέλευσης ορυκτά εντοπίσθηκαν αρχικώς μέσα σε κόκκους νικελίου σε μικρό -όχι όμως επαρκές ποσοστό (trace elements), που να μας επιτρέπει άμεσα την απ’ευθείας πιστοποίηση της εξωγήινης προέλευσης του πετρώματος μέσα στα οποία εντοπίστηκαν –σύμφωνα πάντοτε με τον Tony Irving.

Μία από τις δυο δίδυμες λίμνες, κοντά στον Αλμυρό (φωτ. Γ. Λεκάκης).
Συνολικά σε ένα πλήθος δειγμάτων που εξετάστηκαν εργαστηριακά από τους Ted & Tony εντοπίστηκαν τουλάχιστον 3 διαφορετικά είδη πετρωμάτων σύμφωνα με τον Tony Irving , τα οποία δεν μπορούμε να συνδέσουμε άμεσα μεταξύ τους , εάν πρώτα δεν μπορέσουμε να σχηματίσουμε με επιστημονικά στοιχεία & να προσεγγίσουμε το πάζλ των γεγονότων που πρέπει να διαδραματίστηκε πριν από χιλιάδες χρόνια στην περιοχή των λιμνών Ζερέλια. Αρχικώς λοιπόν φαίνεται να έχουμε έναν ή δύο μικρούς αστεροειδείς διαμέτρου μεταξύ 5-25 μέτρων αποτελούμενους από επαρκή ποσότητα μετεωριτικού σιδήρου. Ο αστεροειδείς αυτός εισερχόμενος μέσα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη μας με προέλευση την Κύρια Ζώνη των Αστεροειδών & κινούμενος από Νότιο- Ανατολικά προς τα Βόρειο-Δυτικά διασπάστηκε πιθανότητα είτε λίγο πριν την πρώτη πρόσκρουση , είτε αμέσως μετά - σε δύο κύρια κομμάτια - που σχημάτισαν και τους δύο τωρινούς κρατήρες-λίμνες στα Ζερέλια κοντά στον Αλμυρό.

Ένα μέρος του μετεωριτικού υλικού εξατμίστηκε κατά την πρόσκρουση , όπως συμβαίνει συνήθως κάτω από τέτοιες συνθήκες όπου δημιουργούνται πολύ υψηλές θερμοκρασίες άνω των 1.400 έως και 1.800 βαθμών κελσίου. Όμως κάποιο εναπομένων υλικό από τον αστεροειδή θα πρέπει να επέζησε της πρόσκρουσης και να ενσωματώθηκε μαζί με γήινο υλικό και να σχημάτισε νέα πετρώματα , τα οποία ονομάζουμε ιμπακτικά πετρώματα (impactites). Μάλιστα τέτοιου είδους πετρώματα - ως παράγωγα προϊόντα που δημιουργούνται από την πρόσκρουση αστεροειδών - μπορεί να διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, έτσι ώστε να έχουμε ιμπακτικό γυαλί,( impact glass) impact fall breccias, shatter cones κτλ. Ακριβώς κάποια τέτοια υλικά πιστεύω ότι βρέθηκαν κατά την ερευνητική μας προσπάθεια περιμετρικά των λιμών Ζερέλια και κάποιες φορές σε εστιακά βάθη μεγαλύτερα του 1,5 μέχρι 3 μέτρων περίπου.

Οι δίδυμες λίμνες (κάτω αριστερά) σε σχέση με την Ευξεινούπολη και τον Αλμμρό Μαγνησίας (φωτ. από Google Earth).
Τι απέγινε όμως αλήθεια το ίδιο το μετεωριτικό υλικό που μετέφερε ο αστεροειδής στο έδαφος και επέζησε την πρόσκρουση ενσωματωμένο σε ιμπακτικά πετρώματα , τα οποία φαίνεται ότι δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν έως σήμερα οι προηγούμενες σχετικές έρευνες στην ευρύτερη περιοχή των λιμνών;

Η εύρεση των σιδηρόφιλων ορυκτών ταενίτη σε συνδυασμό μαζί με τον καμασίτη σε νικέλιο αλλά και η εύρεση τροϊλιτη, μας μιλάνε σαφέστατα για ενσωματωμένο μετεωριτικό σίδηρο στα ιμπακτικά αυτά πετρώματα στην περιοχή. Κατά την προσωπική μου εκτίμηση , αυτά ακριβώς τα ιμπακτικά πετρώματα που εμπεριείχαν τον μετεωρτικό σίδηρο θα πρέπει σίγουρα να τα είχαν εντοπίσει ήδη οι πρώτοι κάτοικοι που εποίκησαν την περιοχή της Μαγούλας γύρω από τις λίμνες Ζερέλια αλλά πιθανότατα δε είχαν αρχικώς την τεχνογνωσία για να εξορύξουν τον μετεωριτικό σίδηρο από αυτά.

Μάλιστα εγκλίσεις σε ορισμένα δείγματα , μας παραθέτουν στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίον χρησιμοποιήθηκαν τα αρχικώς δημιουργημένα μετά την πρόσκρουση του αστεροειδούς , ιμπακτικά πετρώματα -από τον τοπικό αρχαιοελληνικό πληθυσμό - κατά την προσπάθεια της εξόρυξης & απόκτησης του σιδήρου που εμπεριείχαν. Οι περιβάλλον χώρος γύρω από τις λίμνες Ζερέλια έχει πλέον αναγνωριστεί ως προστατευόμενη περιοχή και έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για να είναι επισκέψιμος από το ευρύ κοινό και φυλάσσεται. Το μετεωριτικό υλικό μαζί με άλλα πετρώματα που έχει βρεθεί και αναγνωριστεί από τον Τάκη Θεοδοσίου περνάει την διαδικασία των τελικών εξετάσεων για να αναγνωριστούν οι λίμνες Ζερέλια, επίσημα ως τόπος πρόσκρουσης αστεροειδούς στην χώρα μας.

arxeion-politismou.gr