Πώς το θέαμα κακοποιεί την τεχνολογία

Πώς το θέαμα κακοποιεί την τεχνολογία Επειδή τυγχάνει να είναι μία από τις επαγγελματικές μου παραμέτρους, μα και επειδή μου αρέσει, παρακολουθώ όποια ταινία ή σειρά κυκλοφορεί και έχει θέμα σχετικό με την τεχνολογία ή το Διαδίκτυο. Τα τελευταία χρόνια έχω δει πολλές τέτοιες, κυρίως από τις ΗΠΑ και κάποιες λιγότερες παραγωγές από την Ασία αλλά και την Ευρώπη. Έτσι, έχω διαμορφώσει μια αρκετά καλή οπτική για το πώς προσεγγίζει η βιομηχανία του θεάματος το αντικείμενο. Αληθοφάνεια, οικειότητα και γενικότητες Είναι γεγονός πως πλέον υπάρχει μια σχετική αληθοφάνεια, τουλάχιστον όσον αφορά τους υπολογιστές και το τι εμφανίζεται στις οθόνες τους. Την τελευταία πενταετία μάλιστα, έχω παρατηρήσει πως ένα κοινό χαρακτηριστικό αποτελεί η «οικειότητα». Δηλαδή, βλέπουμε αρκετά πλάνα από Facebook, εφαρμογές επικοινωνίας, διαχειριστή αρχείων, επιφάνεια εργασίας και άλλα οικεία πράγματα, όπως USB sticks, smartphones, tablets και, τέλος πάντων, όλα όσα είναι πια μέρος της καθημερινότητάς μας. Με εξαίρεση κάτι χείριστες B movies, εκείνα τα κλισέ με τα τεράστια «Access Granted» και το «hacking» με ένα κλικ έχουν εκλείψει και είναι λογικό, αφού πλέον αυτού του είδους η τεχνολογία και το Διαδίκτυο αποτελούν κοινό κτήμα. Συνήθως, τα μηχανήματα και το περιβάλλον που βλέπουμε σχετίζονται ή προσομοιάζουν με της Apple, ενώ αρκετές φορές, και μάλιστα με ακρίβεια, έχουμε δει Linux περιβάλλοντα. Πάντως, όποτε είναι χορηγός η Microsoft, υπάρχουν τέλεια ζουμ στο λογότυπό της. Πάντα! Αυτά όσον αφορά τις γενικότητες που «κάνουν μπαμ», επειδή τα υπόλοιπα κλισέ -σε συνδυασμό με την έμφαση στο δράμα- κάνουν θραύση, τις περισσότερες φορές εις βάρος μιας καλής σεναριακής ιδέας. Ιδιαίτερα αν προέρχονται από τις ΗΠΑ, το σύνηθες «πατριωτικό», «ηθικό», «αυτοθυσιαστικό» «power of love» στοιχείο είναι δεδομένο. Λογικό ίσως, αφού όλα αυτά απευθύνονται πρωτίστως στο εγχώριο, πολυπληθές και πολυδιάσταστο αμερικάνικο κοινό. Αν όμως παρακαμφθούν αυτά, έχουμε κάποιες περιπτώσεις με πολύ καλό αποτέλεσμα, τόσο ως σενάριο όσο και ως απόδοση. Τα «διαμάντια» Από εκεί και πέρα, υπάρχουν κάποια διαμαντάκια όπως το «Black Mirror», το εντελώς διαφορετικό «Halt and Catch Fire» που μας γυρνάει στις απαρχές των οικιακών υπολογιστών, το «Uncanny», που αν και μικρή παραγωγή προσεγγίζει κάπως «ατμοσφαιρικά» την Τεχνητή Νοημοσύνη, το εκπληκτικό «The Machine» που έχει παρόμοιο ύφος και η undreground (;) σειρά «Mr. Robot» (σ.σ. κυρίως οι δυο πρώτες σεζόν). Για διαφορετικούς λόγους, ξεχώρισα τα -αρκετά τεχνοφοβικά- «Open Windows» και «Megan Is Missing». Το πρώτο όχι για το σενάριο, ούτε για τη συμμετοχή της Sasha Grey, μα για το ότι σχεδόν ολόκληρη η ταινία διαδραματίζεται μέσα σε παράθυρα υπολογιστή. Το δεύτερο επειδή καταπιάστηκε με ένα πραγματικό συμβάν, που αναφέρεται στους κινδύνους που ενέχει το Διαδίκτυο και το πώς μέσα από αυτό οι διάφοροι επιτήδειοι ψαρεύουν αθώα θύματα. Προφανώς, αναφέρομαι μόνο σε πρόσφατες παραγωγές, λίγο μετά τις αρχές της παρούσας δεκαετίας, και δε βάζω μέσα καθόλου ντοκιμαντέρ επειδή, αν πάμε πιο πίσω, θα βρούμε ορισμένα εκπληκτικά του είδους (ενδεικτικά, προτείνω το «The Conversation» και το ιδιαίτερο «Brazil»). Για όλα τα παραπάνω μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες στο παλιό αρχείο του os.arena. Η τρέχουσα «κοπή» Βλέποντας τις «τάσεις» και σύμφωνα πάντα με τις φήμες, το είδος της «τεχνολογικής»/διαδικτυακής θεματολογίας που θα επικρατήσει θα περιλαμβάνει «hot teens», κολέγια, ενίοτε και MILFs, όπως επίσης και κοινωνικά δίκτυα, υπολογιστές, smartphones, webcams. Όλα αυτά τα οικεία δηλαδή που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Το πρόβλημα όμως είναι πως, τελικά, αυτές οι παραγωγές, επιδιώκοντας την αληθοφάνεια και την οικειότητα, δημιουργούν απόλυτα λανθασμένες εντυπώσεις, ενώ για τον ίδιο λόγο χρησιμοποιούν «ευρηματική» μα λανθασμένη ορολογία. Όλα αυτά τα γράφω με αφορμή την άφιξη της ταινίας «Unfriended: Dark Web». Πρόκειται για sequel του «Unfriended» που κυκλοφόρησε το 2015 και έκανε μεγάλη επιτυχία. Η πρώτη αυτή ταινία περιλάμβανε όλα όσα αναφέραμε λίγο πιο πριν, σε συνδυασμό με μια δόση υπερφυσικού. Ήταν χαμηλού προϋπολογισμού και με ένα νέο σχετικά είδος «found footage»1 όπου η πλοκή εκτυλίσσεται μέσω υπολογιστή —στη συγκεκριμένη περίπτωση, μέσω του laptop της πρωταγωνίστριας. Αν και σεναριακά δεν ήταν πρωτότυπη (έχουν προηγηθεί τα «VHS», «The Den» και «Open Windows»), ήταν «σύγχρονη», με τα Skype, Facebook, YouTube και Instagram να παρελαύνουν από τις οθόνες των πρωταγωνιστών όπως ακριβώς και στους υπολογιστές των περισσότερων από εμάς. Μάλλον, το πιο αξιοσημείωτο σε αυτήν την ταινία ήταν πως χρησιμοποιήθηκε εξ ολοκλήρου ένα τόσο σύγχρονο μέσο, έχοντας βέβαια σαφέστατο -και πολύ μεγάλο- target group. Unfriended: Dark Web Το «Unfriended: Dark Web» ακολούθησε μια πετυχημένη συνταγή αφήνοντας μόνο φήμες, και εμφανίστηκε απροειδοποίητα, σε περιορισμένο κοινό, στο κινηματογραφικό φεστιβάλ του Austin, έχοντας όμως ως αρχική ονομασία το «Untitled Blumhouse-Bazelevs Film». Έχοντας δει και τις δύο ταινίες, δε θα έλεγα πως το «Unfriended: Dark Web» αποτελεί ακριβώς sequel. Εδώ το υπερφυσικό στοιχείο έχει αφαιρεθεί και υπάρχει ένας συνδυασμός θρίλερ και τρόμου, με κάμποσο «splash», αν και με κάποιον παράδοξο τρόπο είναι αρκετά «αφαιρετικό» στην απεικόνιση της βίας, αφήνοντας ορισμένα πράγματα να εννοηθούν. Σκηνοθετικά, ακολουθεί το ίδιο μοτίβο με το «Unfriended», εξελισσόμενο σε πραγματικό χρόνο μέσα από τους υπολογιστές των πρωταγωνιστών, με τις webcams, τις γνώστες ιστοσελίδες «κοινωνικής δικτύωσης», άγνωστες καθημερινές μας εφαρμογές και με μπόλικη δόση από Apple. Η πλοκή Ένας τυπάκος, κάπου 20 χρόνων, αποκτά ένα laptop που -με κάποιον τρόπο- βρίσκει κάποια κρυφά αρχεία. Φυσικά, το λέει στη παρέα του και έτσι ανακαλύπτουν αυτό που αποκαλείται «Dark Web». Και όπως ήδη μαντέψατε, για χαβαλέ και από περιέργεια το κάνουν. Έλα όμως που ένας κολλημένος και ψυχάκιας «hacker» παρακολουθεί κάθε τους κίνηση και έχει σκοπό της ύπαρξής του να τους τιμωρήσει έναν προς έναν. Έτσι, επειδή μπήκαν στο «Σκοτεινό Διαδίκτυο». Και βέβαια, αυτά τα βλέπουμε «live» από τις οθόνες των πρωταγωνιστών. Οι αναφορές στο cyberbullying, δε, είναι τόσο άτεχνα ενσωματωμένες που απλά δεν… Εδώ λοιπόν αναρωτήθηκα. Γιατί γυρίστηκε η ταινία, γιατί την είδα, αν το έκαναν για να τρολλάρουν, αν έδιναν μια άλλη διάσταση στη κωμωδία. Επειδή και γέλασα μα και και χασμουρήθηκα. Και από «Dark Web», μην περιμένετε κάτι συνταρακτικό, έτσι; Βασικά, μην περιμένετε τίποτα. Οι μόνοι που θα βρουν ρεαλισμό σε όλο αυτό είναι όσοι δεν έχουν ιδέα και η «πληροφόρησή» τους προέρχεται από τη βιομηχανία της δημοσιογραφίας, ψηφιακής και μη. Ακόμη και αν το μοντάζ ήταν διαφορετικό, η ταινία δε θα άλλαζε καθόλου. Ανούσιες επαναλήψεις, προβλέψιμες ανατροπές, ανόητοι διάλογοι, μάλλον φέρνουν γέλιο παρά τον τρόμο που αναφέρεται. Μια αποτυχημένη προσπάθεια για κάτι σε στυλ «e-Scream». Αν και η κεντρική ιδέα θα μπορούσε, υπό άλλες συνθήκες βεβαίως, να δώσει ένα συμπαθητικό έστω αποτέλεσμα, εδώ καταστρέφεται ολοσχερώς και ανεπανόρθωτα. Το ζήτημα όμως είναι πως πρόκειται για θεματολογία που «πουλάει» και δε ξέρω αν αληθεύει μα κάπου είχα διαβάσει πως μέχρι και με «e-ζόμπι» ετοιμάζεται κάτι! Το αστείο είναι πως, ενώ σε πολλές αντίστοιχες περιπτώσεις δαιμονοποιείται το «Dark Web» (μαζί με το «Deep Web»), μπορεί κάποια στιγμή να αποτελέσει εναλλακτική -και μάλιστα καλύτερη- του σημερινού Διαδικτύου. Ήδη έχουν αρχίσει να το εξετάζουν εταιρείες. Επίλογος Νομίζω πως όλο αυτό αντικατοπτρίζει το πώς εκλαμβάνουμε στις μέρες μας ό,τι περιλαμβάνουν οι όροι «τεχνολογία» και «Διαδίκτυο». Αυτό οδηγεί στη στρεβλή αντιμετώπιση όλων όσων συμβαίνουν, διαδικτυακά ή μη. Οι λαθασμένες αντιλήψεις θεωρούνται δεδομένες και αποδεκτές, δημιουργώντας και την «κανονικότητα». Αυτές πάνω-κάτω είναι οι σκέψεις μου. Ο λόγος που έγραψα όλο αυτό το παρα-τεχνολογικό κείμενο είναι η ελπίδα να ξεκινήσει από εδώ ένας ρεαλιστικός διάλογος σχετικά με το «Dark Web», το δίκτυο Tor και τη δαιμονοποίηση αυτών, γιατί πιστεύω ότι μπορούν να αποτελέσουν έναν τρόπο ηλεκτρονικής ελευθερίας, έξω από το «πλέγμα».



Επειδή τυγχάνει να είναι μία από τις επαγγελματικές μου παραμέτρους, μα και επειδή μου αρέσει, παρακολουθώ όποια ταινία ή σειρά κυκλοφορεί και έχει θέμα σχετικό με την τεχνολογία ή το Διαδίκτυο. Τα τελευταία χρόνια έχω δει πολλές τέτοιες, κυρίως από τις ΗΠΑ και κάποιες λιγότερες παραγωγές από την Ασία αλλά και την Ευρώπη. Έτσι, έχω διαμορφώσει μια αρκετά καλή οπτική για το πώς προσεγγίζει η βιομηχανία του θεάματος το αντικείμενο.
Αληθοφάνεια, οικειότητα και γενικότητες

Είναι γεγονός πως πλέον υπάρχει μια σχετική αληθοφάνεια, τουλάχιστον όσον αφορά τους υπολογιστές και το τι εμφανίζεται στις οθόνες τους. Την τελευταία πενταετία μάλιστα, έχω παρατηρήσει πως ένα κοινό χαρακτηριστικό αποτελεί η «οικειότητα». Δηλαδή, βλέπουμε αρκετά πλάνα από Facebook, εφαρμογές επικοινωνίας, διαχειριστή αρχείων, επιφάνεια εργασίας και άλλα οικεία πράγματα, όπως USB sticks, smartphones, tablets και, τέλος πάντων, όλα όσα είναι πια μέρος της καθημερινότητάς μας.

Με εξαίρεση κάτι χείριστες B movies, εκείνα τα κλισέ με τα τεράστια «Access Granted» και το «hacking» με ένα κλικ έχουν εκλείψει και είναι λογικό, αφού πλέον αυτού του είδους η τεχνολογία και το Διαδίκτυο αποτελούν κοινό κτήμα.

Συνήθως, τα μηχανήματα και το περιβάλλον που βλέπουμε σχετίζονται ή προσομοιάζουν με της Apple, ενώ αρκετές φορές, και μάλιστα με ακρίβεια, έχουμε δει Linux περιβάλλοντα. Πάντως, όποτε είναι χορηγός η Microsoft, υπάρχουν τέλεια ζουμ στο λογότυπό της. Πάντα!

Αυτά όσον αφορά τις γενικότητες που «κάνουν μπαμ», επειδή τα υπόλοιπα κλισέ -σε συνδυασμό με την έμφαση στο δράμα- κάνουν θραύση, τις περισσότερες φορές εις βάρος μιας καλής σεναριακής ιδέας. Ιδιαίτερα αν προέρχονται από τις ΗΠΑ, το σύνηθες «πατριωτικό», «ηθικό», «αυτοθυσιαστικό» «power of love» στοιχείο είναι δεδομένο. Λογικό ίσως, αφού όλα αυτά απευθύνονται πρωτίστως στο εγχώριο, πολυπληθές και πολυδιάσταστο αμερικάνικο κοινό. Αν όμως παρακαμφθούν αυτά, έχουμε κάποιες περιπτώσεις με πολύ καλό αποτέλεσμα, τόσο ως σενάριο όσο και ως απόδοση.
Τα «διαμάντια»

Από εκεί και πέρα, υπάρχουν κάποια διαμαντάκια όπως το «Black Mirror», το εντελώς διαφορετικό «Halt and Catch Fire» που μας γυρνάει στις απαρχές των οικιακών υπολογιστών, το «Uncanny», που αν και μικρή παραγωγή προσεγγίζει κάπως «ατμοσφαιρικά» την Τεχνητή Νοημοσύνη, το εκπληκτικό «The Machine» που έχει παρόμοιο ύφος και η undreground (;) σειρά «Mr. Robot» (σ.σ. κυρίως οι δυο πρώτες σεζόν).

Για διαφορετικούς λόγους, ξεχώρισα τα -αρκετά τεχνοφοβικά- «Open Windows» και «Megan Is Missing». Το πρώτο όχι για το σενάριο, ούτε για τη συμμετοχή της Sasha Grey, μα για το ότι σχεδόν ολόκληρη η ταινία διαδραματίζεται μέσα σε παράθυρα υπολογιστή. Το δεύτερο επειδή καταπιάστηκε με ένα πραγματικό συμβάν, που αναφέρεται στους κινδύνους που ενέχει το Διαδίκτυο και το πώς μέσα από αυτό οι διάφοροι επιτήδειοι ψαρεύουν αθώα θύματα.

Προφανώς, αναφέρομαι μόνο σε πρόσφατες παραγωγές, λίγο μετά τις αρχές της παρούσας δεκαετίας, και δε βάζω μέσα καθόλου ντοκιμαντέρ επειδή, αν πάμε πιο πίσω, θα βρούμε ορισμένα εκπληκτικά του είδους (ενδεικτικά, προτείνω το «The Conversation» και το ιδιαίτερο «Brazil»). 

Η τρέχουσα «κοπή»

Βλέποντας τις «τάσεις» και σύμφωνα πάντα με τις φήμες, το είδος της «τεχνολογικής»/διαδικτυακής θεματολογίας που θα επικρατήσει θα περιλαμβάνει «hot teens», κολέγια, ενίοτε και MILFs, όπως επίσης και κοινωνικά δίκτυα, υπολογιστές, smartphones, webcams. Όλα αυτά τα οικεία δηλαδή που αναφέρθηκαν πιο πάνω.

Το πρόβλημα όμως είναι πως, τελικά, αυτές οι παραγωγές, επιδιώκοντας την αληθοφάνεια και την οικειότητα, δημιουργούν απόλυτα λανθασμένες εντυπώσεις, ενώ για τον ίδιο λόγο χρησιμοποιούν «ευρηματική» μα λανθασμένη ορολογία.

Όλα αυτά τα γράφω με αφορμή την άφιξη της ταινίας «Unfriended: Dark Web». Πρόκειται για sequel του «Unfriended» που κυκλοφόρησε το 2015 και έκανε μεγάλη επιτυχία.

Η πρώτη αυτή ταινία περιλάμβανε όλα όσα αναφέραμε λίγο πιο πριν, σε συνδυασμό με μια δόση υπερφυσικού. Ήταν χαμηλού προϋπολογισμού και με ένα νέο σχετικά είδος «found footage»1 όπου η πλοκή εκτυλίσσεται μέσω υπολογιστή —στη συγκεκριμένη περίπτωση, μέσω του laptop της πρωταγωνίστριας.

Αν και σεναριακά δεν ήταν πρωτότυπη (έχουν προηγηθεί τα «VHS», «The Den» και «Open Windows»), ήταν «σύγχρονη», με τα Skype, Facebook, YouTube και Instagram να παρελαύνουν από τις οθόνες των πρωταγωνιστών όπως ακριβώς και στους υπολογιστές των περισσότερων από εμάς. Μάλλον, το πιο αξιοσημείωτο σε αυτήν την ταινία ήταν πως χρησιμοποιήθηκε εξ ολοκλήρου ένα τόσο σύγχρονο μέσο, έχοντας βέβαια σαφέστατο -και πολύ μεγάλο- target group.
Unfriended: Dark Web

Το «Unfriended: Dark Web» ακολούθησε μια πετυχημένη συνταγή αφήνοντας μόνο φήμες, και εμφανίστηκε απροειδοποίητα, σε περιορισμένο κοινό, στο κινηματογραφικό φεστιβάλ του Austin, έχοντας όμως ως αρχική ονομασία το «Untitled Blumhouse-Bazelevs Film».

Έχοντας δει και τις δύο ταινίες, δε θα έλεγα πως το «Unfriended: Dark Web» αποτελεί ακριβώς sequel. Εδώ το υπερφυσικό στοιχείο έχει αφαιρεθεί και υπάρχει ένας συνδυασμός θρίλερ και τρόμου, με κάμποσο «splash», αν και με κάποιον παράδοξο τρόπο είναι αρκετά «αφαιρετικό» στην απεικόνιση της βίας, αφήνοντας ορισμένα πράγματα να εννοηθούν.

Σκηνοθετικά, ακολουθεί το ίδιο μοτίβο με το «Unfriended», εξελισσόμενο σε πραγματικό χρόνο μέσα από τους υπολογιστές των πρωταγωνιστών, με τις webcams, τις γνώστες ιστοσελίδες «κοινωνικής δικτύωσης», άγνωστες καθημερινές μας εφαρμογές και με μπόλικη δόση από Apple.


Η πλοκή

Ένας τυπάκος, κάπου 20 χρόνων, αποκτά ένα laptop που -με κάποιον τρόπο- βρίσκει κάποια κρυφά αρχεία. Φυσικά, το λέει στη παρέα του και έτσι ανακαλύπτουν αυτό που αποκαλείται «Dark Web». Και όπως ήδη μαντέψατε, για χαβαλέ και από περιέργεια το κάνουν. Έλα όμως που ένας κολλημένος και ψυχάκιας «hacker» παρακολουθεί κάθε τους κίνηση και έχει σκοπό της ύπαρξής του να τους τιμωρήσει έναν προς έναν. Έτσι, επειδή μπήκαν στο «Σκοτεινό Διαδίκτυο». Και βέβαια, αυτά τα βλέπουμε «live» από τις οθόνες των πρωταγωνιστών. Οι αναφορές στο cyberbullying, δε, είναι τόσο άτεχνα ενσωματωμένες που απλά δεν…

Εδώ λοιπόν αναρωτήθηκα. Γιατί γυρίστηκε η ταινία, γιατί την είδα, αν το έκαναν για να τρολλάρουν, αν έδιναν μια άλλη διάσταση στη κωμωδία. Επειδή και γέλασα μα και και χασμουρήθηκα.

Και από «Dark Web», μην περιμένετε κάτι συνταρακτικό, έτσι; Βασικά, μην περιμένετε τίποτα. Οι μόνοι που θα βρουν ρεαλισμό σε όλο αυτό είναι όσοι δεν έχουν ιδέα και η «πληροφόρησή» τους προέρχεται από τη βιομηχανία της δημοσιογραφίας, ψηφιακής και μη.

Ακόμη και αν το μοντάζ ήταν διαφορετικό, η ταινία δε θα άλλαζε καθόλου. Ανούσιες επαναλήψεις, προβλέψιμες ανατροπές, ανόητοι διάλογοι, μάλλον φέρνουν γέλιο παρά τον τρόμο που αναφέρεται. Μια αποτυχημένη προσπάθεια για κάτι σε στυλ «e-Scream».

Αν και η κεντρική ιδέα θα μπορούσε, υπό άλλες συνθήκες βεβαίως, να δώσει ένα συμπαθητικό έστω αποτέλεσμα, εδώ καταστρέφεται ολοσχερώς και ανεπανόρθωτα. Το ζήτημα όμως είναι πως πρόκειται για θεματολογία που «πουλάει» και δε ξέρω αν αληθεύει μα κάπου είχα διαβάσει πως μέχρι και με «e-ζόμπι» ετοιμάζεται κάτι!

Το αστείο είναι πως, ενώ σε πολλές αντίστοιχες περιπτώσεις δαιμονοποιείται το «Dark Web» (μαζί με το «Deep Web»), μπορεί κάποια στιγμή να αποτελέσει εναλλακτική -και μάλιστα καλύτερη- του σημερινού Διαδικτύου. Ήδη έχουν αρχίσει να το εξετάζουν εταιρείες.
Επίλογος

Νομίζω πως όλο αυτό αντικατοπτρίζει το πώς εκλαμβάνουμε στις μέρες μας ό,τι περιλαμβάνουν οι όροι «τεχνολογία» και «Διαδίκτυο». Αυτό οδηγεί στη στρεβλή αντιμετώπιση όλων όσων συμβαίνουν, διαδικτυακά ή μη. Οι λαθασμένες αντιλήψεις θεωρούνται δεδομένες και αποδεκτές, δημιουργώντας και την «κανονικότητα».

Αυτές πάνω-κάτω είναι οι σκέψεις μου. Ο λόγος που έγραψα όλο αυτό το παρα-τεχνολογικό κείμενο είναι η ελπίδα να ξεκινήσει από εδώ ένας ρεαλιστικός διάλογος σχετικά με το «Dark Web», το δίκτυο Tor και τη δαιμονοποίηση αυτών, γιατί πιστεύω ότι μπορούν να αποτελέσουν έναν τρόπο ηλεκτρονικής ελευθερίας, έξω από το «πλέγμα».

Κατηγορίες:
Σχόλια