Κάτι ελπιδοφόρο γεννιέται για το Διαδίκτυο

Όσον αφορά τη σημερινή πορεία του Διαδικτύου, μόνο απορία υπάρχει για το πώς στην ευχή κατάντησε έτσι. Ίσως το Διαδίκτυο να είναι ένα δυνατό κοινωνικό καθρέφτισμα για το πόσο εύκολα οι άνθρωποι ακολουθούν τις «τάσεις». Που προωθούν ποιοι; Προφανώς ορισμένοι εγκέφαλοι που αποκαλούνται «στελέχη πολυεθνικών εταιρειών». Αν το δούμε πιο απλά, είναι το ίδιο με τη «μόδα» στο κάθε τι. Η άνιση κατανομή και ανάπτυξη των τεχνολογιών του Διαδικτύου καταμαρτυρεί άλλωστε πως τα πάντα, και σε αυτόν τον τομέα, έχουν οικονομοκεντρικά κίνητρα και μόνο.

Ενώ βρισκόμαστε μια ανάσα πριν την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, το Διαδίκτυο αποτελεί ιδιοκτησία κάποιων, μετρημένων στα δάχτυλα, πολυεθνικών που βαράνε το νταούλι και εμείς χορεύουμε (σ.σ. είδατε τι έκανα εδώ;). Το «δικαίωμα σε πρόσβαση και πληροφορία» θα αρχειοθετηθεί και αυτό, όμοια με την πάλαι ποτέ «Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου».

Και δεν είναι μόνο η πρόσβαση μα και το πώς επιτυγχάνεται αυτή. Βλέπετε, σε μια κοινωνία που πλέον οι τράπεζες διαθέτουν τρομακτικά στοιχεία για τον κάθε άνθρωπο, δεν ήταν δύσκολο να λειτουργήσει αντίστοιχα και η διαδικτυακή ολιγαρχία, καθώς στην ουσία ελάχιστες εταιρείες (Microsoft, Apple, Google, «κολοσσοί» της επικοινωνίας) διαθέτουν ανατριχιαστικά μεγάλες ποσότητες προσωπικών δεδομένων για τον κάθε άνθρωπο μεμονωμένα, έχοντας ως ακόμα και δαχτυλικά αποτυπώματα, ομάδα αίματος, ιατρικό ιστορικό, οικονομική και οικογενειακή κατάσταση, και ό,τι μπορείτε ή δε μπορείτε να φανταστείτε.
Ελεύθερη πρόσβαση και «premium» πελάτες













Μια μικρή αναδρομή

Έχουν περάσει 73 χρόνια από τότε που ο Vannevar Bush έγραφε ένα άρθρο στο περιοδικό Atlantic Monthly για μια συσκευή που ονομαζόταν «Memex» και αφορούσε μια μηχανή που βοηθούσε την επέκταση της ανθρώπινης μνήμης, μπορώντας να δημιουργεί μα και να ακολουθεί τις συνδέσεις μεταξύ εγγράφων σε μικροφίλμ. Ο Bush δηλαδή παρατήρησε πως (εν έτει 1945), ήταν ανεπαρκείς οι υπάρχουσες μέθοδοι για τη διαχείριση και την αναπαράσταση των πληροφοριών. Να θυμίσουμε πως εκείνη την εποχή μόλις είχε ανακαλυφθεί το τρανζίστορ, το οποίο άνοιγε το δρόμο για πολύπλοκες μηχανές μεγάλης αξιοπιστίας μα και για την «επιστημονική φαντασία».

Με διάφορα κομβικά σημεία ανά τα χρόνια, φτάσαμε στο ARPANET το 1969, που ήταν ιστορικά και η απαρχή του Διαδικτύου. Από το 1973 που έγινε διεθνές και με περίπου 2.000 χρήστες, πέρασαν αρκετά χρόνια ακόμα, με σημαντικούς ενδιάμεσους σταθμούς, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν ο Tim Berners-Lee προσπαθούσε να πείσει τη διεύθυνση του CERN πως θα ήταν προς όφελός τους ένα παγκόσμιο σύστημα υπερκειμένων, ενώ είχε ήδη αναπτύξει την HTML και σχεδιάσει τον Παγκόσμιο Ιστό (World Wide Web) [για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε στο αρχείο μας, αναζητώντας το άρθρο «Η Ιστορία Του Διαδικτύου»].

Information Management: A Proposal

Έτσι, την 20η Δεκέμβρη του 1990 τίθεται σε λειτουργία η πρώτη ιστοσελίδα του κόσμου (info.cern.ch) που συγχρόνως ήταν και ο πρώτος server. Από την κομβική ημερομηνία της 30ης Απριλίου 1993, όταν διευθυντές του CERN ανακοίνωσαν πως η τεχνολογία WWW θα είναι ελεύθερη και θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε, μπήκε πολύ νερό στο αυλάκι και φτάσαμε σε αυτό που σήμερα αποκαλούμε «Διαδίκτυο».     Ο Sir Tim Berners-Lee
Εκείνες τις εποχές, με τις δηλώσεις και τα γραφόμενά του, ο Tim Berners-Lee φαίνεται ανάμεσα στα άλλα και ιδεολόγος σχετικά με το Διαδίκτυο και τα όσα θα μπορούσε αυτό να αποφέρει στην ανθρωπότητα. Είναι ιστορική άλλωστε η φράση του:


Το πρόγραμμα που θα συνδέει τους υπολογιστές όλου του κόσμου μεταξύ τους θα είναι Ελεύθερο και Ανοιχτό για όλους.

Άλλωστε, ο κύριος Berners-Lee δεν έγινε ποτέ δισεκατομμυριούχος, ούτε καν εκατομμυριούχος, όπως άλλοι μετά από αυτόν, λαμβάνοντας ωστόσο το βραβείο ΙΜΑ. Το 1999 μιλούσε για το όραμά του, λέγοντας:


Έχω ένα όνειρο για τον Ιστό, στον οποίο [οι υπολογιστές] είναι σε θέση να αναλύσουν όλα τα δεδομένα στον Ιστό —το περιεχόμενο, τους συνδέσμους και τις συνδιαλλαγές μεταξύ ανθρώπων και υπολογιστών. Ένας «Σημασιολογικός Ιστός», ο οποίος θα πρέπει να το κάνει αυτό δυνατό, δεν έχει ακόμη προκύψει, αλλά όταν συμβεί αυτό, οι καθημερινοί μηχανισμοί του εμπορίου, της γραφειοκρατίας και της καθημερινής μας ζωής θα χειρίζονται από μηχανές που μιλάνε με μηχανές. Οι «νοήμονες παράγοντες» που οι άνθρωποι έχουν περιφρονήσει για χρόνια τελικά θα υλοποιηθούν.

Έκανε λόγο για έναν κόσμο όπου το Διαδίκτυο θα έχει τη δυνατότητα ανάλυσης όλων των δεδομένων που υπάρχουν σε αυτό, καθώς οι μηχανές θα διεκπεραιώνουν τις περισσότερες υποθέσεις μας. Αυτό το όραμα κινητοποίησε και άλλους επιστήμονες, που με το έργο τους άρχισαν να δίνουν σάρκα και οστά στο Web 3.0.
Διαδίκτυο των «ίσων» για άνισους»;

Παραμένοντας ακόμα ενεργός ως προγραμματιστής, ο Berners-Lee εκφράστηκε ανοιχτά εναντίον της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών, προειδοποιώντας πως το να γραφτεί από την αρχή η Διεθνής Συνθήκη και, ως εκ τούτου, να τεθεί η ρύθμιση του Διαδικτύου στα χέρια των κυβερνήσεων δεν είναι απλώς περιττό, μα, αντίθετα, θα προκαλέσει μια διασπαστική απειλή για τη σταθερότητα του Διαδικτύου.


Το μόνο σίγουρο είναι πως μετά από κάτι τέτοιο, το Web δεν θα παραμείνει το ίδιο όπως το γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Πολλά προβλήματα που έχω ακούσει από τους ανθρώπους ήταν ότι, στην πραγματικότητα, οι χώρες που θέλουν να είναι σε θέση να μπλοκάρουν το Διαδίκτυο και επιτηδευμένα δίνουν στο λαό τους μία ασφαλή (ή μήπως επισφαλή;) άποψη για το τι υπάρχει εκεί έξω, θα χρησιμοποιήσουν το σύμφωνο της ITU ως ένα μηχανισμό για να το επιτύχουν αυτό και να αναγκάσουν και τις άλλες χώρες να ευθυγραμμιστούν με το μπλοκάρισμα που αυτοί θέλουν -και εν τέλει θα καταφέρουν- να θέσουν σε εφαρμογή.

Ωστόσο, κάποιους μήνες αργότερα, στις αρχές του 2014, έκανε μια ατυχή δήλωση και μη συνεπή με τη μέχρι τότε πορεία του. Ίσως να υπάρχουν ελαφρυντικά για αυτό, αφού αναφέρεται στο δημιούργημά του που μπορεί κάποτε να χώραγε σε ένα πακέτο τσιγάρα, μα σήμερα η κατάσταση έχει ξεφύγει εντελώς. Ήταν τότε που μιλούσε για την επιβολή ενός «διαδικτυακού Συντάγματος», θεωρώντας το ενδεχομένως σαν μια λύση για τη σημερινή κατάσταση.

Έλεγε δηλαδή πως όσοι επιθυμούν πρόσβαση θα αποδέχονται ένα «συμβόλαιο», το οποίο θα καθορίζει τα δικαιώματα μα και τις ευθύνες του καθενός στην παγκόσμια online κοινότητά του. Προέτρεπε τους ανθρώπους σε κάθε χώρα στον κόσμο να γράψουν το δικό τους, κοινά αποδεκτό «διαδικτυακό Σύνταγμα» και στη συνέχεια να πιέσει κάθε λαός την κυβέρνηση του για να το εφαρμόσει.

Χμμμ… Δηλαδή εδώ ο κύριος Berners-Lee δεν προτείνει ένα παγκόσμιο κοινωνικό συμβόλαιο, για άπαντες τους πολίτες του Διαδικτύου, μα επιμέρους συμφωνίες. Θα μπορούσε, ας πούμε, ο λαός της Κίνας να πει στις κυβερνήσεις του να αποδεχτούν ένα Σύνταγμα που δε φιμώνει τους πολίτες, υπερισχύοντας του υπάρχοντος (της χώρας) που λογοκρίνει τα πάντα; Δείτε και τι συμβαίνει σε Αίγυπτο, Τουρκία, Ιράν.

Αστεία πράγματα προφανώς και πιστεύω ότι ο Berners-Lee ήθελε να πει με αυτό πως χρειαζόμαστε ένα Διαδίκτυο ίσων, σε μια εποχή που η κατάσταση είναι μάλλον ασυμμάζευτη και που «μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα».

Καλοί οι οραματισμοί που υπήρχαν το ’90, άλλη όμως η πραγματικότητα της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Το σημερινό Διαδίκτυο δε μαζεύεται και δε διορθώνεται, κακά τα ψέματα. Μα από την άλλη, επειδή ο κύριος Berners-Lee, ως γνήσιος Αμερικανός, χρησιμοποιεί συχνά τη λέξη «δημοκρατία», δε νομίζω πως είναι και τόσο δημοκρατικό να αποδέχεσαι το φασισμό χωρών ή ανθρώπων ως «δικαίωμα» και «ιδεολογία».

Όπως και να έχει, το «δικτυακό πλέγμα» καλό θα είναι να μείνει στον κόσμο του Tron και όχι στο Διαδίκτυο που έχουμε αυτήν τη στιγμή.
Το Solid

Όπως είπαμε, ο κύριος Berners-Lee παραμένει μάχιμος και ενεργός. Έχοντας δει την πραγματικότητα, αντιλαμβάνεται πως δεν είναι αναστρέψιμη και έτσι αποφάσισε να κάνει κάτι νέο. Αυτό υπήρξε και η αφορμή για το παρόν άρθρο, που προτιμήθηκε να μη δοθεί ξερά σαν είδηση μα να εμπεριέχει περισσότερες πληροφορίες. Για όσους τουλάχιστον ενδιαφέρονται να ψαχτούν και να μάθουν.

Το νέο λοιπόν που ανακοίνωσε αφορά μια προσπάθεια αποκέντρωσης (επανα-αποκέντρωση είναι ο όρος που χρησιμοποιεί το έργο) του Διαδικτύου, με την ονομασία «Solid» (Social Linked Data), όπου τα δεδομένα θα ελέγχονται άμεσα από τους χρήστες. Αυτό το κάνει επειδή το προ 20 ετών όραμά του έχει πλέον μετατραπεί σε δυστοπικό εφιάλτη που ελέγχεται από συμπλέγματα εταιρικών γιγάντων. Έτσι, ο ίδιος επιδιώκει να δώσει τον ελέγχο ξανά στους ανθρώπους.

Το Solid θα έχει φυσικά ανοιχτό κώδικα (MIT) και, σύμφωνα με τα λεγόμενά του


Το Solid αλλάζει το τρέχον μοντέλο όπου οι χρήστες πρέπει να παραδώσουν προσωπικά δεδομένα σε ψηφιακούς γίγαντες με αντάλλαγμα αυτό που αντιλαμβάνονται ως αξία. Όπως έχουμε όλοι ανακαλύψει, αυτό δεν ήταν προς το συμφέρον μας. Με το Solid εξελίσσουμε τον ιστό για να αποκαταστήσουμε την ισορροπία —δίνοντας σε όλους μας πλήρη έλεγχο των δεδομένων, προσωπικών ή μη, με επαναστατικό τρόπο.
Τι ακριβώς κάνει το Solid

Πρακτικά πρόκειται για μια πλατφόρμα που δημιουργήθηκε με βάση τα υπάρχοντα standards του ιστού, όπου κάθε χρήστης θα μπορεί να φτιάχνει τα δικά του «pods», δηλαδή χώρους αποθήκευσης δεδομένων. Και βέβαια θα τα ελέγχει απόλυτα, καθώς αυτός θα αποφασίζει πού θα φιλοξενηθεί το κάθε pod, ποιος θα έχει πρόσβαση και σε ποια στοιχεία δεδομένων, και πώς θα διαμοιραστούν αυτά.

O Berners-Lee πιστεύει ότι το Solid θα δώσει νέα κίνητρα σε προγραμματιστές μα και σε επιχειρήσεις ώστε να συλλάβουν και να δημιουργήσουν καινοτόμες, αξιόπιστες, χρήσιμες και πραγματικά ωφέλιμες εφαρμογές και υπηρεσίες. Συνεπώς, θα πρέπει οι προγραμματιστές να το ενσωματώνουν σε ιστοσελίδες και εφαρμογές και να καταβληθεί προσπάθεια προκειμένου να προωθηθεί. Βέβαια, το Solid είναι ακόμα στα αρχικά στάδια, επομένως δεν υπάρχουν εφαρμογές αυτήν τη στιγμή, μα στην ιστοσελίδα του αναφέρει πως «το πρώτο κύμα εφαρμογών για το Solid δημιουργείται τώρα».

Έχει δημιουργηθεί επίσης ένα startup που ονομάζεται «Inrupt» για να ενισχύσει την όλη προσπάθεια και, όπως φαίνεται, ο Berners-Lee ασχολείται αποκλειστικά με αυτό και με το κύρος του έχει προσελκύσει και άλλους ανθρώπους με σχετικές γνώσεις, που μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες αλλά και ιδέες για ένα νέο και ανθρωποκεντρικό Διαδίκτυο, ούτως ώστε «το όραμα λίγων να γίνει πραγματικότητα των πολλών».
Σχετικά με τα P2P δίκτυα






Οι αποκεντρωμένες πλατφόρμες και εφαρμογές έχουν ήδη ξεκινήσει και η τεχνολογία υπάρχει, αν και ακόμα στις απαρχές της. Παρόλο που η βασική αρχή της λειτουργίας τους είναι αντίστοιχη με πλατφόρμες που υπάρχουν εδώ και χρόνια, όπως για παράδειγμα τα Gnutella, Freenet, Usenet, ο «αποκεντρωμένος ιστός» είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο, που φυσικά δε θα περιλαμβάνει μόνο μια πλατφόρμα διαμοιρασμού.

Μια τέτοια προσπάθεια έχει ξεκινήσει από το 2016 με το «ZerοNet» [για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε στο παλιό αρχείο του οs.arena, βάζοντας στην αναζήτηση τον όρο «αποκεντρωμένο»].
Συνδιαλλαγή μεταξύ εφαρμογής και user pod του Solid



Στην προκειμένη όμως περίσταση, το κύρος του κυρίου Lee και οι άνθρωποι που έχουν αρχίσει να πλαισιώνουν το Solid δείχνουν πως ενδεχόμενα τεχνικά προβλήματα θα επιλυθούν, ενώ οι εφαρμογές και το υλικό που θα δημιουργηθούν θα δώσουν μια πιο ισχυρή βάση σε όλο αυτό και, προφανώς, οι άνθρωποι θα αρχίσουν να ενδιαφέρονται. Φυσικά, θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια για να οικοδομηθεί και να προωθηθεί η ευρεία υιοθέτηση του Solid, και έτσι κάθε κομμάτι συμβολής θα μετρήσει την επιτυχία ενός αποκεντρωμένου ιστού.

Και αυτό είναι κάτι που μας ενδιαφέρει όλους, ακόμα και αν δε μπορούμε άπαντες να κατανοήσουμε τα γιατί. Οι επιπτώσεις της σημερινής κατάστασης του Διαδικτύου δεν είναι ακόμα αντιληπτές από όλους, αν και, για να πω την αλήθεια, δεν ξέρω αν πράγματι θα γίνουν κατανοητές κάποτε.

Το γεγονός είναι πως το Διαδίκτυο αποτελεί εργαλείο και στο άμεσο μέλλον σχεδόν ολόκληρη η ανθρώπινη ζωή θα εξαρτάται από αυτό με ποικίλους τρόπους. Και η λέξη «εξάρτηση» δεν είναι σχήμα λόγου, ούτε αφορά γενικώς και απροσδιόριστως το Διαδίκτυο.

Το πρόβλημα είναι πως στην πραγματικότητα η ίδια μας η ύπαρξη, ο τρόπος ζωής μας, η υγεία μας, το παρόν και το μέλλον μας, ορίζονται όλο και περισσότερο από εταιρείες που κανονικά δε θα έπρεπε να είχαν την παραμικρή σχέση με αυτά (για ποιο λόγο η Apple ζητάει πιστοποιητικά υγείας; Γιατί θα πρέπει να ασχολείται η Microsoft με το αν κάποιος παίρνει ναρκωτικά ή όχι; Και γιατί να ανακατευτεί στο εμπόριο της κάνναβης;). Όταν, σε μια γενιά από τώρα, τα βιομετρικά μας στοιχεία, το DNA μας, θα βρίσκονται στα χέρια και τις διαθέσεις τρίτων, ποιος ξέρει τι μπορεί να προκύψει;

Όπως αρκετές φορές έχουμε γράψει, το μέλλον συμβαίνει τώρα, με τα όσα γίνονται. Και, άσχετα πως φαίνεται, πώς το πλασάρουν τα τμήματα marketing των πολυεθνικών, στο διαδικτυακό μέλλον δε θα υπάρχει ούτε ισότητα ούτε δίκαιο. Συμβαίνει ήδη, καθώς πλέον οι κοινωνίες -ανεξαρτήτως χώρας όπου τυγχάνει να βρίσκονται- είναι απολύτως ενάντια στον καθημερινό άνθρωπο και στον μη έχοντα. Αναλογιστείτε τι θα διαδραματίζεται σε μια γενιά από τώρα, και πόσο μάλλον με τη βοήθεια της τεχνολογίας και του Διαδικτύου —που παραδόξως δεν είναι μόνο τα «κοινωνικά δίκτυα» και ο κόσμος που αυτά έπλασαν.

Δεν ξέρω αν θα «πιάσει» το Solid του κυρίου Tim Berners-Lee ή κάτι άλλο ή και τίποτα, μα ελπίζω όλο αυτό να μεταδοθεί στους ανθρώπους και να τους κάνει έστω να αναρωτηθούν, επειδή αυτό θα είναι και το πρώτο βήμα. Όπως αντιλαμβάνεστε, κάτι τέτοιο δε θα είναι καθόλου εύκολο.

Αν και ακόμα είναι σε εμβρυακή κατάσταση, μπορείτε να το δοκιμάσετε για να καταλάβετε το «σκεπτικό» του. Απλά επιλέξτε ένα από τα δυο υπάρχοντα pods, είτε το Inrupt που αναφέραμε είτε το κοινοτικό (Solid Community). Θα χρειαστεί βέβαια να δημιουργήσετε έναν λογαριασμό για αυτό.

Η ιστοσελίδα του Solid

Προφανώς αφορά κάτι που θα παρακολουθούμε και θα επανέλθουμε μόλις υπάρξει ουσιώδης εξέλιξη.