Πλάτων – Κομφούκιος και Πολιτική

Ένας μεγάλος φιλόσοφος της δύσης και ένας μεγάλος φιλόσοφος της ανατολής, παντρεύουν μέσα από την κοινωνιοπολιτική και φιλοσοφική πορεία τους, δύο διαφορετικά εκ πρώτης όψεως, φιλοσοφικά συστήματα. Μελετώντας τα έργα τους, βλέπουμε να μοιάζουν σαν το νερό που πηγάζει από την ίδια πηγή, αλλά διοχετεύεται σε δύο διαφορετικά κανάλια, που θα δώσουν ζωή σε δύο διαφορετικές περιοχές.


Κοιτάζοντας από αυτήν την οπτική γωνία τα πράγματα, ας αρχίσουμε την πορεία μας προς το παρελθόν.

Η ύπαρξη του Πλάτωνα του μεγάλου φιλοσόφου της Ελλάδας, είναι χρονολογημένη ιστορικά το 427 π.χ. Το όνομά του είναι γνωστό σε όλους μας, όχι τόσο για την δράση του στην προσωπική του ζωή, όσο για τα έργα του τα οποία πρόσφεραν και θα προσφέρουν πολλά στην τράπεζα πνεύματος της ανθρωπότητας. Χαραγμένος στην μνήμη μας από την παιδική ηλικία, έχει μείνει σαν μελετητής της κοινωνίας και του ανθρώπου. Επηρεασμένος από το Σωκράτη αλλά και από τους Προσωκρατικούς, αφού τους μελέτησε σε βάθος, άφησε ένα έργο τεράστιας αξίας, που δεν έχει επηρεάσει μόνο όλους σχεδόν τους σύχρονους και παλαιότερους φιλοσόφους, αλλά επηρεάζει και τον καθένα μας, δρώντας σαν καταλύτης της ψυχής, βάζοντάς μας στο μεγάλο παιχνίδι της ζωής.

Ίδρυσε την Ακαδημία η οποία πρόσφερε αλλά και θα συνεχίσει να προσφέρει στην ιστορία και στην επιστημονική σκέψη.

Όπως είναι γραμμένο στο αέτωμα της Ακαδημίας του, ο υποψήφιος μαθητής σε αυτήν, θα πρέπει να ξέρει γεωμετρία και μουσική. Σύμφωνα όμως με πιό βαθιές μελέτες ξέρουμε ότι πολλοί μαθητές του ήταν απαραίτητο να γνωρίζουν επιπλέον αριθμητική και αστρολογία. Η επιστήμη για τον Πλάτωνα, όπως γίνεται εμφανές και μέσα από τα έργα του, έχει μια ανώτερη έννοια από αυτήν που της έχουμε δώσει σήμερα. Θεωρείται ο δρόμος για την είσοδο στα μυστήρια της ζωής και του σύμπαντος. Κάθε κλάδος μεμονωμένα είναι μια όψη αυτού του σύμπαντος. Αυτός ο συσχετισμός για τον Πλάτωνα, ήταν φιλοσοφία, αφού η φιλοσοφία εμπεριέχει όλες τις επιστήμες σε αρμονική σύνθεση.

Ασχολήθηκε με διαφορετικής φύσης θέματα, τα οποία όμως έχουν όλα κοινωνιοπολιτική βάση. Μερικά από τα πιό σημαντικά του έργα και στα οποία εμείς κυρίως θα αναφερθούμε, είναι η Πολιτεία και οι Νόμοι. Συνδέει την πολιτεία και τον άνθρωπο, έμμεσα, σαν δύο οργανισμούς με την ίδια δομή και σύνθεση. Έτσι ο τρόπος λειτουργίας ενός υγιηούς οργανισμού (που είναι τέλεια μελετημένος ακόμα και στην πιό μικρή του λεπτομέρεια), είναι αυτός που πρέπει να εδραιωθεί σε μια κοινωνία για να λειτουργήσει σωστά. Στην Πολιτεία ο Πλάτωνας κάνει αυτή την μεταφορά αναλύοντας και εξηγώντας τη με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη μένει κανένα κενό σκέψης, αλλά και εφαρμογής.

Η βασική του μέριμνα ήταν ο τρόπος λειτουργίας μιας τέτοιας πολιτείας, ώστε να προσφέρει την καλύτερη δυνατή πνευματική εξέλιξη των πολιτών, και κατά συνέπεια της ίδιας της πολιτείας. Κυνήγησε και απέλυσε για τον σκοπό αυτό υψηλά πρόσωπα. Θεώρησε τις ηθικές αξίες, σαν το πρώτο αλλά και βασικό στάδιο για να δομηθεί σωστά μια πολιτεία, αναλύοντας την σημασία της δικαιοσύνης και του αγαθού μέσα από σπαρτιατικούς διαλόγους, με μεγάλη λεπτομέρεια και σαφήνεια. Θεώρησε κατ’ αρχάς την πολιτική σαν την ανώτερη επιστήμη, αυτήν δηλαδή που για να υπάρχει, προϋποθέτει όλες τις άλλες.

Για να είναι κανείς πολιτικός πρέπει πρώτα να είναι φιλόσοφος. Και φιλόσοφος σημαίνει: φίλος της σοφίας. Στη συνέχεια με ευδιάκριτα βήματα προχωράει στη δημιουργία της, αναζητώντας μια ομάδα εθελοντών που θέλει να αρχίσει αυτό το έργο. Είναι σημαντικό ότι η δόμηση της πολιτείας αρχίζει από μια ομάδα εθελοντών. Έτσι περνάει η πίστη, ότι αν θέλει κανείς κάτι μπορεί να γίνει πραγματικότητα, αναιρώντας συγχρόνως την έννοια της καταπίεσης σε όλα τα επίπεδα.

Δίνοντάς της μορφή, μας μιλά για το λαό που προστατεύεται από μια σταθερή και άφθαρτη δύναμη, όπου οι δυστυχίες περνούν και δεν μένουν και ο άνθρωπος εισχωρεί στην αρμονία της φύσης, δίνοντας στον εαυτό του την πραγματική ελευθερία. Για την ενσάρκωση αυτής της ελευθερίας υπάρχει ένα οργανωτικό σύστημα που λειτουργεί σαν κινητήρας, από την λειτουργία του οποίου θα δημιουργηθεί η ενέργεια, η δύναμη.

Σύμφωνα με το οργανωτικό σύστημα ο Πλάτωνας, χωρίζει τους ανθρώπους σε τέσσερις τάξεις ,με μοναδικό κριτήριο διαχωρισμού, το πνευματικό τους επίπεδο. Ο διαχωρισμός αυτός, είναι πράξη και σκοπός, αρχή και τέλος για την επίτευξη αυτού που οραματίστηκε: «Όταν σε μία πολιτεία οι φιλόσοφοι δεν είναι βασιλιάδες και οι βασιλιάδες δεν είναι φιλόσοφοι, μεγάλη καταστροφή περιμένει την πόλη.»

Ο πνευματικός άρχοντας, ο σοφός, είναι αυτός που η καρδιά του και το μυαλό του, είναι η καρδιά και το μυαλό του λαού. Αυτός που έχει καταφέρει να ενώσει τον λαό με κέντρο τον εαυτό του, ξέρει καλύτερα από όλους ποιά κοινωνικά και εκπαιδευτικά συστήματα θα πρέπει να εφαρμόσει για να σπάσουν όλοι οι πολίτες τα δεσμά που περιορίζουν το πνεύμα τους. Αυτός ο ΕΝΑΣ που θα είναι ικανός να κάνει πραγματικότητα την ΕΝΩΣΗ. Αυτός θα γεννηθεί από την τάξη των φυλάκων, των ιερών πολεμιστών που είναι ικανοί να εφαρμόσουν την ελευθερία σε όλα τα επίπεδα. Οι φύλακες της ελευθερίας έχουν στρατιωτικού τύπου ζωή, χωρίς περιουσία, οικογένεια και οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να τους αποσπάσει την προσοχή από το έργο τους. Εδώ ανήκουν αυτοί που η ζωή τους θα είναι πέρα από κάθε δέσμευση, αυτοί οι λίγοι που θα είναι ικανοί να αντέξουν τον πόνο του μεγάλου μυστικού της αλήθειας της ελευθερίας. Όταν αυτοί θα αναλάβουν την εξουσία, δεν θα υπάρχει η πολιτική των κομμάτων. Αυτούς προτείνει ο Πλάτωνας για κυρίαρχη τάξη. Αυτούς που είναι ικανοί για υλική αυταπάρνηση. Και αυτό αναιρεί την πλειοψηφία.

«Δεν πρέπει να κολακεύουμε τον λαό γιατί αυτό τον κάνει να καθυστερεί τις προσπάθειες ανάβασής του. Πρέπει δίκαια να μιλήσουμε για αρετές και για λάθη, για να γίνεται ο πολίτης καλύτερος.»

Πιστός στις αρχές του αυτές, προσπάθησε ο Πλάτωνας να τις εφαρμόσει όταν τον κάλεσε το 387 π.Χ. ο Διονύσιος των Συρακουσών στην πόλη του γι’ αυτό τον σκοπό. Ο άνθρωπος όμως δύσκολα μπορεί να αντέξει την αλήθεια. Έτσι και ο Διονύσιος δεν μπόρεσε να αντέξει να κατέβει από την θέση του άρχοντα, και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την εξορία του Πλάτωνα.

«Κάθε βελτίωση της κοινωνίας αρχίζει με αυτήν του ανθρώπου» μας διδάσκει ο Πλάτωνας. Το ίδιο όμως μας δίδαξε και μία ακόμα μορφή που τάραξε τα ήσυχα νερά του κόσμου.»

Ο ΚΟΜΦΟΥΚΙΟΣ

Γεννήθηκε το 551 π.χ. στην Κίνα, στο κρατίδιο του Λου. Από πολύ μικρή ηλικία άρχισε να εφαρμόζει ενεργά την έμφυτη οργανωτική ικανότητα που διέθετε μέσα στο κρατίδιο. Αυτό του έδωσε την δυνατότητα, το 500 π.χ. να αναλάβει ένα υπουργείο στο κράτος του Λου. Ο πολιτικός κόσμος όμως δεν άντεξε να εφαρμοστεί στην πράξη η αξιοκρατία του πνεύματος. Και έτσι χάνει αυτή τη θέση. Από κει και πέρα αρχίζει η περιπλάνησή του με έναν και μοναδικό σκοπό: Να βρει αυτόν τον ΕΝΑ άνθρωπο, που θα είναι ικανός να εφαρμόσει τις κοινωνικοπολιτικές και ηθικές του θεωρίες. Αυτόν τον έναν, όπως είπε με χιούμορ, «που να έχει την ίδια λάμψη στα μάτια του σκεπτόμενος ένα τέλειο κοινωνικό σύστημα, με αυτήν που έχουν τα μάτια των ανδρών όταν βλέπουν μια όμορφη γυναίκα.» Δεν τον βρίσκει όμως μέσα στα 13 χρόνια περιπλάνησης σε όλη την Κίνα και γυρίζει πίσω για να διδάξει.

Με απόλυτη αυτοκριτική και βαθύ φιλοσοφικό χαρακτήρα, περιγράφει την πορεία της εξέλιξής του με τα εξής λόγια:

Στα 15 μου χρόνια ,κύριο χαρακτηριστικό ήταν η μελέτη και η βούληση που με διακατείχε. Στα 30 μου χρόνια περιπλανιόμουν από μια αίσθηση σιγουριάς για τα πράγματα. Στα 40 μου η αμφιβολία είχε πάψει να υπάρχει. Στα 50 μου γνώρισα τον νόμο του Ουρανού. Στα 60 μου είχα τα αυτιά μου ανοιχτά παντού. Και στα 70 μου είχα καταφέρει να έχω την δύναμη να ικανοποιώ τις επιθυμίες της καρδιάς μου, χωρίς να ξεπερνώ το μέτρο.

Ο Κομφούκιος συνέλεξε και επεξεργάστηκε όλες τις αρχαίες παραδόσεις και φιλοσοφίες που αποτελούσαν τον αρχαίο θησαυρό του Κινέζικου εσωτερισμού.

Η διδασκαλία του δεν είχε μεταφυσικό περιεχόμενο, ήταν όμως καθαρή και έτοιμη να εφαρμοστεί. Ο ίδιος ένοιωθε μια βαθειά αρμονία στο σύμπαν, το ΤΑΟ, αλλά ουδέποτε θέλησε να ασχοληθεί, γιατί θεώρησε ότι οι δυνατότητες του ανθρώπινου πνεύματος είναι περιορισμένες και δεν μπορούν να το συλλάβουν.

Σε ένα αρχαίο κείμενο, το Λι-Τσι, μιλάει για το ιδανικό κράτος, το οποίο θα πρέπει να βασίζεται στην αιστοκρατία του πνεύματος και την ηθική εξύψωση του λαού, όπου οι βασιλιάδες θα πρέπει να είναι φωτισμένοι και να κυβερνούν με ανθρωπιά, και όλοι οι άνθρωποι να καταλαβαίνουν ότι ο τελικός τους σκοπός είναι η γνώση του ΤΑΟ που οδηγεί στην ηθική και πολιτική τελειότητα. Ήταν συντηρητικός αλλά και προοδευτικός με την έννοια οτι θεωρούσε την αγάπη για το λαό , τη βάση για τη διακυβέρνηση της χώρας.

Ο ίδιος έλεγε: «Πιστεύω στους αρχαίους. Βάζω, δεν δημιουργώ”

Μία κιβωτός δηλαδή όπου στην λήθη των χρόνων μεταφέρει την σοφία.

Οι αρετές που χαρακτηρίζουν τον Κομφούκιο ως φιλόσοφο, είναι ίδιες με αυτές όλων των μεγάλων πολιτικών. Καλοσύνη, ευθύτητα, φρόνηση, ευπρέπεια, ειλικρίνεια. Έδωσε μεγάλη σημασία στο πώς θα πρέπει να είναι οι σχέσεις των ανθρώπων, βασισμένες πάντα σε ανώτερες αρετές. Είπε:

«Η σχέση από ηγεμόνα σε υπήκοο πρέπει να είναι βασισμένη στη φιλανθρωπία. Από πατέρα σε γιό βασισμένη στην ορθότητα. Από μεγάλο αδελφό σε μικρό βασισμένη στη σωστότητα. Από σύζυγο σε σύζυγο βασισμένη στη γνώση. Από φίλο σε φίλο βασισμένη στην πίστη.»

Αυτές είναι οι κύριες σχέσεις που αναφέρει και αναλύει λέγοντας ότι αν εφαρμοστούν, όλα θα λειτουργούν αρμονικά. Επίσης μεγάλη σημασία έδωσε στο ότι «το να κυβερνάει κανείς είναι να διατηρηθεί σωστός.». Έτσι όρισε τις αρετές ενός κυβερνήτη:

1) Να καλλιεργήσει τη συμπεριφορά του.

2) Να τιμήσει τους άξιους.

3) Να νοιώσει τρυφερότητα και αγάπη.

4) Να δείχνει σεβασμό στους υψηλούς υπουργούς του κράτους.

5) Να ταυτίζει τον εαυτό του με τα συμφέροντα και την ευημερία του σώματος των δημοσίων λειτουργιών.

6) Να είναι πατέρας για το λαό.

7) Να ενθαρρύνει την καλλιέργεια, την πρόοδο και την ανανέωση των τεχνών.

8) Να είναι συμπαθητικός και ευγενικός με ξένους που έρχονται από μακρυνές περιοχές.

9) Να ενδιαφερθεί για την ευημερία των πριγκήπων της αυτοκρατορίας.

Οραματιστής αλλά και πρακτικός, έδειξε όσο κανένας άλλος ότι η φιλοσοφία είναι θεωρία και πράξη μαζί.

«Όταν θα θριαμβεύσει η μεγάλη αλήθεια, η γη θα είναι ένα μεγάλο αγαθό, κοινό σε όλους. Θα εκλέξουν τους πιό σοφούς και τους πιό ικανούς για να διατηρήσουν την ειρήνη και την ομόνοια. Τότε οι άνθρωποι δεν θα νοιάζονται μόνο για τα δικά τους παιδιά. Όλοι οι γέροι θα έχουν ένα ήσυχο και γαλήνιο μέρος, οι άνθρωποι στην ακμή τους θα δημιουργήσουν μια χρήσιμη εργασία, που δεν θα εκτελούν μόνο για να πλουτίσουν τους εαυτούς τους αλλά και όλο το κράτος!»

Πιστεύω ότι είναι περιττό μετά από όλα αυτά που ειπώθηκαν, να προσπαθήσουμε να συγκρίνουμε τις θεωρίες των δύο φιλοσόφων οι οποίες είναι εκ φύσεως ίδιες, ο ίδιος τρόπος, το ίδιο όραμα.

Οραματίστηκαν ένα ΚΡΑΤΟΣ με όλη την σημασία της λέξης και θυσίασαν στο βωμό αυτού του σκοπού ,όλη την ζωή τους. Δίδαξαν τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος θα καταφέρει να εφαρμόσει το ιδεώδες της ΕΝΟΤΗΤΑΣ.

Αν αυτά που δίδαξαν καταφέρουν να εφαρμοστούν από ΚΑΠΟΙΟΥΣ, έστω και όχι κατά γράμμα, τότε σύντομα όλοι θα συνεργάζονται για να παράγουν ένα δυναμικό σύνολο και ο καθένας θα έχει τη θέση που του αρμόζει.

Ίσως κάποιοι πιστεύουν ότι είναι ουτοπία να θεωρούμε πραγματοποιήσιμο το ιδανικό κράτος. Αυτοί δεν είναι σίγουρα ικανοί να το πραγματοποιήσουν, γιατί έχει σβήσει η ελπίδα από μέσα τους, έχει χαθεί το όραμα από μπροστά τους. Ο Πλάτωνας και ο Κομφούκιος, έζησαν το μέλλον μέσα στη σύγχυση του παρόντος, γνωρίζοντας με σιγουριά ότι κάποτε θα υπάρχει αυτός ο ΕΝΑΣ, αυτοί οι εκλεκτοί, που παρά το φόβο τους για το άγνωστο θα καταφέρουν να πραγματώσουν το όραμα.

Πρέπει να ΤΟΛΜΗΣΟΥΜΕ, να ζήσουμε με το ένα πόδι μπροστά στην ιστορία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Συμπόσιο, Πολιτεία, Νόμοι Πλάτωνος.

Άρθρα περιοδικού Νέα Ακρόπολη :Πλάτων – Ουπανισάδ ,περ. Νο 15

Πλατωνική Σοφία – Μπλαβάτσκυ , Περ. Νο 22.

Σοφία της Ανατολής, Γ.Α. Πλάνας.

Συλλογή στη σκέψη του Κομφούκιου, P.H. SMITH

Ιστορία της Κινέζικης Φιλοσοφίας, Βελισσαρόπουλος.

Παγκόσμιος Ιστορία Θρησκειών,

Οι μεγάλοι Μύστες,

Οι μεγάλοι φιλόσοφοι

nea-acropoli-athens