Εκπαιδεύοντας όχι για το Κέρδος…

«Η μεγαλύτερη κρίση, που αυτή τη στιγμή περνάει σχεδόν απαρατήρητη, και η οποία θα αποδειχθεί πολύ πιο καταστροφική για το μέλλον της δημοκρατικής αυτο-κυβέρνησης, ακόμα κι από την οικονομική κρίση, είναι η κρίση στην εκπαίδευση».



Αυτά γράφει η Martha Nussbaum σε ένα από τα άρθρα της με τίτλο «Εκπαιδεύονται όχι για το Kέρδος, Εκπαιδεύοντας για την Eλευθερία». Μερικά αποσπάσματα του εκτεταμένου αυτού άρθρου:

«Ριζικές αλλαγές συμβαίνουν σ’ αυτά που οι δημοκρατικές κοινωνίες διδάσκουν στους νέους, και τα οποία δεν έχουν καλοσκεφτεί. Πρόθυμα για κέρδος, τα κράτη και τα εκπαιδευτικά τους συστήματα, χαραμίζουν αστόχαστα δεξιότητες, οι οποίες είναι απαραίτητες για να κρατούν τη δημοκρατία ζωντανή. Αν η τάση αυτή συνεχιστεί, τα κράτη σε όλο τον κόσμο σύντομα θα ικανοποιούν τις φριχτές προβλέψεις του Rabindranath Tagor, με το να παράγουν γενιές χρήσιμων μηχανών, παρά πολίτες οι οποίοι μπορούν να σκεφτούν από μόνοι τους, να κρίνουν την παράδοση και να κατανοούν τη σημασία της δυστυχίας και των κατορθωμάτων των άλλων ανθρώπων.

Η Ιστορία έχει φτάσει σε ένα σημείο όπου ο ηθικός άνθρωπος, ο ολοκληρωμένος άνθρωπος, ολοένα και περισσότερο δίνει χώρο, σχεδόν χωρίς καν να το γνωρίζει, στον αγοραίο, στον άνθρωπο περιορισμένου σκοπού. Η διαδικασία αυτή γιγαντώνεται σε αναλογία και δύναμη, προκαλώντας τη διατάραξη της ηθικής ισορροπίας του ατόμου, συσκοτίζοντας την ανθρώπινη πλευρά του κάτω από τη σκιά μιας απρόσωπης οργάνωσης.

Οι ανθρωπιστικές επιστήμες και οι τέχνες εξοβελίζονται σχεδόν σε κάθε μέρος του κόσμου. Ιδωμένες από αυτούς που ασκούν πολιτική, σαν περιττά μπιχλιμπίδια, σε εποχές μάλιστα, όπου πρέπει να γίνονται περικοπές σε κάθε τι άχρηστο, ώστε να επιτευχθεί η αύξηση της ανταγωνιστικότητας στην παγκόσμια αγορά, χάνουν τάχιστα τη θέση τους στα προγράμματα σπουδών, για να μην αναφερθούμε και στα μυαλά και τις καρδιές των γονιών και των παιδιών.

Πράγματι, οι ανθρωπιστικές πλευρές της επιστήμης και των κοινωνικών επιστημών, η φαντασία δηλαδή, η δημιουργικότητα και η ακριβής κριτική σκέψη, χάνουν επίσης έδαφος, καθώς τα κράτη προσανατολίζονται στο κυνήγι του βραχυπρόθεσμου κέρδους με την καλλιέργεια χρήσιμων, και εφαρμοσμένων δεξιοτήτων, κατάλληλων για να αποφέρουν κέρδος».



(Cambridge, MA.– Wednesday, October 27, 2010)– Professor Peter Der Manuelian teaches a class in Sever Hall at Harvard University His class is part of the General Education Program. Rose Lincoln/Harvard Staff Photographer

Ένα, από τα τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα που παραθέτει η Nussbaum, αφορά στα κριτήρια αξιολόγησης των πανεπιστημιακών και των ερευνητικών τους δραστηριοτήτων στα βρετανικά πανεπιστήμια από την επιτροπή RAE ( Research Assessment Exercise). Σύμφωνα με τα νέα κριτήρια, το 25% της βαθμολογία κάθε ερευνητή θα βασίζεται στην «απήχηση» που αυτός έχει προσωπικά, γεγονός το οποίο μεθερμηνεύεται ως η ατομική του συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη και επιτυχία.

Έτσι, οι των ανθρωπιστικών επιστημών θα υποχρεωθούν να μετατραπούν σε πωλητές προϊόντων, και τότε μόνο θα μπορούν να δικαιολογούν πόρους και την ίδια τους την ύπαρξη, εφ’ όσον αποδείξουν την βραχυπρόθεσμη οικονομική τους συμβολή. Το αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι ότι από το 2009 που πρωτοεφαρμόστηκε, πολλά τμήματα φιλοσοφίας υποχρεώθηκαν σε λουκέτο. Δεδομένου, ότι κάθε κράτος επιδιώκει την οικονομική του ανάπτυξη, πολύ λίγες ερωτήσεις έχουν τεθεί, τόσο στον αναπτυσσόμενο, όσο και στον αναπτυγμένο κόσμο για την κατεύθυνση της παιδείας και, μαζί μ’ αυτή, της δημοκρατικής κοινωνίας.

Το 1867, ο John Stuart Mill επαινούσε τα σκωτικά πανεπιστήμια για τη δέσμευσή τους στην πλατιά δημοκρατική παιδεία, στην οποία μετείχαν όλοι οι φοιτητές ανεξαρτήτως του ειδικού πεδίου, το οποίο είχαν διαλέξει να σπουδάσουν.


«Η διακυβέρνηση και η κοινωνία των πολιτών», έλεγε, «είναι από τα πλέον περίπλοκα ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο ανθρώπινος νους. Και αυτός που θα συνδιαλλαγεί μαζί τους σαν στοχαστής και όχι σαν οπαδός, χρειάζεται όχι μόνο μια γενική γνώση των κύριων συνιστωσών της ζωής, αλλά και μια πειθαρχημένη και εξασκημένη κατανόηση αυτών, πάνω στις αρχές και τους κανόνες της υψηλής σκέψης. Και η υψηλή σκέψη κατακτάται με τη μελέτη της λογικής και των φιλοσοφικών επιχειρημάτων».

Και περαιτέρω, ο Mill, εξυμνούσε τον τρόπο με τον οποίον εκλεπτύνονται και καλλιεργούνται η φαντασία και το ηθικό συναίσθημα, μέσα δηλαδή από τη μελέτη της ποίησης και της λογοτεχνίας. Αν επρόκειτο ο Mill να γυρίσει στην Αγγλία, την στενότητα αντίληψης της οποία πάντοτε ελεεινολογούσε, θα ανακάλυπτε ότι η πλατιά παιδεία ποτέ δεν βρήκε εκεί καλή υποδοχή. Αν γι αυτόν ο εχθρός της δημοκρατικής παιδείας ήταν η ελιτίστικη κλασσική εκπαίδευση, που διδασκόταν μηχανιστικά και άψυχα, χωρίς να στοχεύει στον εμπλουτισμό της ψυχής και τη δημιουργία πολιτών, σήμερα ο εχθρός είναι η ανελέητη δίψα των κρατών για οικονομικά οφέλη, η οποία και οδηγεί τις αντίστοιχες εκπαιδευτικές πολιτικές.

Επομένως, τι είδους νοητικές ποιότητες θα χρειαζόταν να παράγουμε, αν ήμασταν προσκολλημένοι στο οικονομικό κέρδος και μόνο, θεωρώντας το ως το μοναδικό κριτήριο ανάπτυξης και ποιότητας ζωής; Σύμφωνα με τη νέα θεώρηση των πραγμάτων, ο στόχος κάθε κράτους θα πρέπει να είναι η οικονομική ανάπτυξη, χωρίς να νοιάζεται για την κατανομή του πλούτου, την κοινωνική ισότητα, τις προϋποθέσεις για μια σταθερή δημοκρατία, την ισότητα των φύλων, την ίση πρόσβαση στην υγεία και παιδεία…
***

Περισσότερα στο: e-cynical