Πειρατεία: κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες εξάπλωσης του φαινομένου
Πειρατεία: κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες εξάπλωσης του φαινομένου
Εισαγωγή
Ένα από τα πλέον διαχρονικά φαινόμενα που παρατηρούνται στον τομέα του εγκλήματος και της παραβίασης των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου είναι αυτό της πειρατείας. Η πειρατεία έχει λάβει πολλές διαφορετικές μορφές και τύπους στην πορεία της ιστορίας, ενώ πραγματοποιείται ακόμα και σήμερα – φυσικά με άλλα μέσα και άλλες μεθόδους.
Προκειμένου να προσεγγίσει κανείς ορθά το εν λόγω φαινόμενο, αξίζει να ξεκινήσει από τις βασικές έννοιες και ορισμούς. Για την επεξήγηση και των ορισμό της πειρατείας ενδείκνυται η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών “Περί Ανοικτών Θαλασσών” του 1982 (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS), η οποία κατά βάση αναφέρεται και αναλύει τις θεμελιώδεις αρχές του δικαίου της θάλασσας.
Αρχικά, στο άρθρο 101 της παραπάνω σύμβασης αναφέρεται ο ορισμός της πειρατείας. Πιο αναλυτικά, πειρατεία θεωρείται “κάθε παράνομη πράξη βίας ή κράτησης ή κάθε πράξη διαρπαγής που διαπράττεται για ιδιωτικούς σκοπούς από το πλήρωμα ή τους επιβάτες ιδιωτικού πλοίου ή αεροσκάφους και που κατευθύνεται: i) στην ανοικτή θάλασσα, εναντίον άλλου πλοίου ή αεροσκάφους ή εναντίον προσώπου ή περιουσιακών στοιχείων πάνω στο πλοίο ή το αεροσκάφος αυτό, ii) εναντίον πλοίου, αεροσκάφους, προσώπων ή περιουσιακών στοιχείων σε τόπο εκτός της δικαιοδοσίας οποιουδήποτε κράτους”(UNCLOS, 1982). Ακόμα, πειρατεία αποτελεί “κάθε πράξη εκούσιας συμμετοχής στη λειτουργία ενός πλοίου ή αεροσκάφους εν γνώσει των γεγονότων που καθιστούν το πλοίο ή το αεροσκάφος αυτό πειρατικό”, καθώς και “κάθε πράξη υποκίνησης ή σκόπιμης διευκόλυνσης” των παραπάνω δύο στοιχείων(UNCLOS, 1982).
Στη συνέχεια, βάσει του άρθρου 103 της ίδιας σύμβασης, ένα πλοίο ή αεροσκάφος θεωρείται πειρατικό “αν τα πρόσωπα, που ασκούν τον πραγματικό έλεγχο σ’ αυτό, το προορίζουν για να διαπράξουν μια από τις πράξεις που αναφέρονται στο άρθρο 101. Το ίδιο ισχύει και εάν το πλοίο ή το αεροσκάφος έχει χρησιμοποιηθεί για να διαπραχθεί οποιαδήποτε τέτοια πράξη, για όσο χρονικό διάστημα αυτό παραμένει υπό τον έλεγχο των προσώπων που είναι υπεύθυνα” (UNCLOS, 1982).
Εν ολίγοις, η πειρατεία αποτελεί ένα αρκετά διαδεδομένο φαινόμενο, με διαφορετικές διαστάσεις και παραμέτρους στις μέρες μας από ό,τι στο παρελθόν. Μάλιστα, μπορεί κανείς να συμπεράνει πως αποτελεί ένα από τα κυριότερα προβλήματα στον τομέα της ναυτιλίας, όχι μόνο γιατί επιφέρει οικονομικές δυσκολίες, αλλά και επειδή απειλεί πολλές ανθρώπινες ζωές.
Ανάλυση Φαινομένου
Τον κεντρικό ρόλο στο φαινόμενο της πειρατείας διαδραματίζει ο πειρατής που ουσιαστικά αποτελεί το βασικό υποκείμενο της όλης διαδικασίας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυση αναφορικά με το ποιο μπορεί να είναι το προφίλ ή και το παρελθόν ενός πειρατή. Πιο συγκεκριμένα, βάσει ερευνών οι πειρατές συνήθως είναι άνθρωποι οι οποίοι δημιουργούν ομάδες με άτομα που παρουσιάζουν ένα σύνολο δεξιοτήτων που μεταγενέστερα κάνει την ομάδα επιτυχημένη, και οδηγεί στην εκπλήρωση των σκοπών της (Security.gr, 2012). Ειδικότερα, πειρατές ενδέχεται να είναι παλιοί ψαράδες -λόγω των γνώσεών τους για τις θαλάσσιες δραστηριότητες-, παλιοί στρατιωτικοί -εξαιτίας των στρατιωτικών τους ικανοτήτων-, και τεχνικοί -για την ορθή χρήση εξοπλισμών γενικής χρήσης-, μεταξύ άλλων.
Σήμερα, η πειρατεία λαμβάνει χώρα με επιθέσεις ως επί το πλείστον εναντίων φορτηγών πλοίων και αλιευτικών σκαφών, ενώ πιο σπάνια εναντίον κρουαζιερόπλοιων (Κιόρρι, 2015). Οι δράσεις των πειρατών αποκτούν χαρακτήρα ένοπλης -κατά κύριο λόγο- ληστείας, με απώτερο σκοπό την αφαίρεση χρηματικού ποσού από το πλήρωμα, ή ακόμα και την απαγωγή μελών του πληρώματος για λύτρα (Κιόρρι, 2015). Συχνές είναι και οι περιπτώσεις δολοφονιών σε πλοία από πειρατές.
Για να κατανοήσει κανείς εις βάθος το διαχρονικό αυτό φαινόμενο και το πώς διατηρήθηκε και συνεχίζει να διατηρείται στον χρόνο, αξίζει να αναζητήσει τις αιτίες που το αναδεικνύουν. Οι αιτίες που μπορεί κανείς να διακρίνει είναι πολλές, ωστόσο για την εν λόγω ανάλυση θα επικεντρωθούμε στις πιο σύγχρονες.
Πρωτίστως, γνωρίζοντας ότι η πειρατεία αποτελεί ένα έγκλημα, οι βασικότερες αιτίες που ωθούν έναν άνθρωπο προς το έγκλημα συμπίπτουν με αυτές που ενδέχεται να τον οδηγούν στη πειρατεία. Συνοπτικά, η προσωπικότητα του ατόμου, πιθανή ψυχολογική ανισορροπία και οι διαταραχές στη συμπεριφορά, οι κοινωνικές ανισότητες, η οικονομική κατάσταση και η ανεργία, ο φανατισμός, η προβολή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, το άγχος, το αδιέξοδο και οι έντονοι ρυθμοί ζωής, η έλλειψη παιδείας, γνώσεων και κριτικής ικανότητας, καθώς και οι αξίες, τα πρότυπα και τα ερεθίσματα του ανθρώπου, όλα αυτά αποτελούν μερικά από τα πολλά αίτια που ενδέχεται να συμβάλλουν στην απόφαση ενός ατόμου να στραφεί προς την πειρατεία.
Πέραν όμως των παραπάνω, και συγκεκριμένα για την πειρατεία, μπορεί κανείς να διακρίνει ορισμένα ακόμη αίτια. Ειδικότερα, μετά την 11η Σεπτεμβρίου πολλά κράτη κινήθηκαν περισσότερο προς την εσωτερική ασφάλεια της χώρας, με αποτέλεσμα να υποβαθμιστεί η προστασία και η ασφάλεια των λιμένων και των εγχώριων υδάτων, γεγονός που οδήγησε, εν μέρει, στην αύξηση της πειρατείας σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως η Σομαλία ή τα Στενά της Μαλάκκα, που θα παρουσιαστούν και στη συνέχεια (Chalk, 2009).
Ακόμα, πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και διάδοση της πειρατείας έχει παίξει η διαφθορά και η συναίνεση δικαστικών και εκτελεστικών αρχών, με την παροχή πληροφοριών για τις κινήσεις και την τοποθεσία πλοίων (Chalk, 2009). Με άλλα λόγια, η διαφθορά των αρχών βοηθά τους πειρατές να εκτελούν τις δράσεις τους με περισσότερη άνεση, ενώ πολλές φορές δημιουργείται μία ιδιαίτερη σχέση “δούναι και λαβείν”, όπου οι αρχές ενδέχεται να κερδίζουν και οι ίδιες από την παραπάνω δραστηριότητα, τόσο με υλικά αγαθά -κλοπιμαία- όσο και με άλλες παροχές, όπως οικονομικές παραχωρήσεις.
Επιπροσθέτως, η αναρχία και η έλλειψη μιας συμπαγούς κρατικής οργάνωσης, που θα διαθέτει τα κατάλληλα μέσα και τις αναγκαίες δομές, υποβοηθούν την εξάπλωση και εγκαθίδρυση του εν λόγω φαινομένου (Chalk, 2009). Πιο αναλυτικά, φέρνοντας ως παράδειγμα τη Σομαλία, στην οποία παρατηρείται μεγάλης έκτασης πειρατική δραστηριότητα, γίνεται αντιληπτό πως η έλλειψη κανόνων και αρχών, όπως και η έλλειψη σεβασμού προς τις τελευταίες, οδηγεί σε μία χαώδη κοινωνικοπολιτική κατάσταση, όπου επικρατούν η αναρχία και η αταξία. Ως απόρροια των παραπάνω προκύπτει η πειρατεία, όπως και πληθώρα άλλων εγκλημάτων.
Επιπλέον, η οικονομική δυνατότητα των πλοιοκτητών να πληρώσουν τα αναγκαία λύτρα για την επιστροφή του πλοίου τους και των φορτίων αυτού αποτελεί ένα ακόμα κίνητρο στη δραστηριοποίηση της πειρατείας (Chalk, 2009).
Δεν θα μπορούσε να αμφισβητηθεί για το εν λόγω θέμα η επίδραση του κοινωνικού παράγοντα, ως μια από τις βασικές αιτίες έξαρσης του φαινομένου (Bruno, 2018). Πιο συγκεκριμένα, ο λόγος γίνεται για τη σιωπηρή αποδοχή της πειρατείας και άλλων εγκληματικών φαινομένων από την κοινωνία, καθώς αυτή ενδέχεται να αποτελεί τη μοναδική πηγή ενός υποτυπώδους εισοδήματος. Σε περιοχές όπου το έγκλημα είναι η μοναδική πηγή εσόδων, οι άνθρωποι είναι επόμενο να στραφούν προς αυτό για να επιβιώσουν.
Μία ακόμα αιτία ανόδου της πειρατείας έχει αποδειχθεί πως αποτελούν οι διάφορες εθνικιστικές πρακτικές (Bruno, 2018). Ειδικότερα, ορισμένες καταστάσεις που αφορούν εδαφικές αντιπαραθέσεις μεταξύ θαλάσσιων συνόρων ή θαλάσσιων πόρων έχουν αποτελέσει παράγοντα ανάπτυξης μιας αμυντικής κρατικής πολιτικής, η οποία με το πέρασμα του χρόνου διατηρήθηκε με διαφορετικά μέσα και μετατράπηκε σε πειρατεία.
Ο λόγος γίνεται για τα ανατολικά παράλια της Αφρικής, όπου Σομαλοί ψαράδες στο παρελθόν καταλάμβαναν υπό τον έλεγχό τους πλοία άλλων κρατών που βρίσκονταν στην επικράτειά τους (Chalk, 2009). Με τον μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο στη χώρα, το φαινόμενο αυτό προσέλαβε νέες διαστάσεις, καθώς δεν υπήρχε ούτε μια συμπαγής κυβέρνηση ούτε η δυνατότητα φύλαξης των υδάτων της Σομαλίας. Έτσι, σταδιακά οι ψαράδες αυτοί πήραν την κατάσταση στα χέρια τους και αυτοαποκαλούνταν “προστάτες της αλιείας” στην περιοχή, ενώ σε αυτό υποστηρίζονταν και από τους ντόπιους.
Με το πέρασμα του χρόνου, όταν οι ψαράδες αυτοί συνειδητοποίησαν πως ένα πετρελαιοφόρο μπορεί να αποτελέσει μια δυνητικά τεράστια πηγή εσόδων για τους ίδιους και για τον τόπο τους, σε αντίθεση με τις απλές βάρκες ψαρέματος στις οποίες επιτίθεντο μέχρι τότε, οι τελευταίοι από “απλοί ψαράδες – τοπικοί προστάτες” μετατράπηκαν σε πειρατές (Chalk, 2009).
Αντιλαμβανόμενος κανείς τα αίτια που αναγράφονται παραπάνω, εύκολα γίνονται αντιληπτοί και οι κίνδυνοι που το φαινόμενο αυτό εγκυμονεί. Οι κίνδυνοι αυτοί είναι ιδιαίτερα περίπλοκοι και πολυδιάστατοι, επηρεάζοντας ταυτόχρονα πολλούς τομείς της ζωής του ανθρώπου (Chalk, 2009).
Αρχικά, στο πλέον βασικό επίπεδο, οι επιθέσεις αυτές των πειρατών αποτελούν άμεση απειλή για τη ζωή και την ασφάλεια των πολιτών σε κάθε χώρα που λαμβάνει χώρα το φαινόμενο αυτό, των ίδιων των πειρατών και, φυσικά, του πληρώματος του πλοίου που δέχεται την επίθεση. Ακόμα, η πειρατεία μπορεί να φέρει σημαντικά αποτελέσματα στον τομέα της οικονομίας, εξαιτίας των λύτρων που ζητούνται από τους πλοιοκτήτες, γεγονός που καταλήγει σε σοβαρές οικονομικές απώλειες και δυσκολίες που μετέπειτα ενδέχεται να επηρεάζει μια πληθώρα τομέων. Επίσης, σημαντικό είναι και το πολιτικό σκέλος του προβλήματος, καθώς δίνεται πάτημα στην έξαρση της διαφθοράς και της αναρχίας σε μία κοινωνία, στην εγκαθίδρυση της αταξίας και της κατάργησης της δικαιοσύνης και των αρχών σε έναν τόπο. Τέλος, πέραν των παραπάνω παραγόντων, σημαντική είναι και η επίδραση της πειρατείας στο περιβάλλον, καθώς η ανάμειξη των πειρατών με το πετρέλαιο και πολλούς άλλους ενεργειακούς πόρους που μεταφέρονται με τα πλοία σήμερα, είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει μεγάλη κλιματική και περιβαλλοντική καταστροφή.
Η Πειρατεία Σήμερα – Δράσεις Αντιμετώπισης
Η πειρατεία θεωρείται από πολλούς ότι είχε σταθεροποιηθεί κάποτε ως ένα σημείο, σε βαθμό μάλιστα που πολλοί άλλοι θεωρούσαν ότι έχει μειωθεί σημαντικά. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου ωστόσο το φαινόμενο άρχισε να παίρνει σταδιακά μεγαλύτερες διαστάσεις ξανά, με αποτέλεσμα το 2010 να φαίνεται πως έχει βγει εκτός ελέγχου (Κιόρρι, 2015). Όπως έχει γίνει ήδη αντιληπτό, η περιοχή με τις περισσότερες πειρατικές επιθέσεις όπου το φαινόμενο κυριαρχεί είναι αυτή της Σομαλίας, η οποία βάσει εκτιμήσεων του διεθνούς οργανισμού “Oceans Beyond Piracy” προκαλεί ζημία στην παγκόσμια οικονομία, εξαιτίας της πειρατικής δραστηριότητας εκεί που ανέρχεται στο ποσό των έξι δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο (Κιόρρι, 2015).
Σημαντικό ρόλο έκτοτε έχει παίξει το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, το οποίο έχει λάβει αρκετές αποφάσεις για την αντιμετώπιση της πειρατείας. Επίσης αρκετά κράτη, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία, μεταξύ άλλων, απέστειλαν ναυτικές δυνάμεις για τον περιορισμό και τον έλεγχο του φαινομένου τόσο στην περιοχή της Σομαλίας όσο και σε άλλες χώρες.
Επίσης σημαντικός ήταν και ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Ιούνιο του 2014, υιοθετήθηκε η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (European Maritime Security Strategy) (Mfa. gr, 2016). Ακόμα, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, σημαντικό ρόλο έχει διαδραματίσει η Επιχείρηση “Αταλάντα”, η οποία δημιουργήθηκε και εκτελέστηκε στα πλαίσια της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ (Μπόση, 2016) όπου η Ελλάδα είχε αναλάβει τη διοίκηση της Επιχείρησης από τον Δεκέμβριο του 2008 μέχρι και τον Απρίλιο του 2009, και όπου αργότερα συμμετείχε με δύο ελληνικές φρεγάτες, το 2012 και το 2014 αντίστοιχα.
Ο περιορισμός του φαινομένου της πειρατείας στη Σομαλία οδήγησε στην έξαρση βίαιων περιστατικών, με πειρατικά στοιχεία και ένοπλες ληστείες πλοίων στον Κόλπο της Γουινέας και στις δυτικές ακτές της Αφρικής, όπου καταγράφηκαν περισσότερες από 40 πειρατικές επιθέσεις, εκ των οποίων οι 7 οδήγησαν σε καταλήψεις πλοίων με 132 ομήρους (Κιόρρι, 2015). Ταυτόχρονα, στον Παναμά, μόνο το 2014 καταγράφηκαν πάνω από 44 πειρατικές επιθέσεις, ενώ στη Σιγκαπούρη καταμετρήθηκαν περίπου 32 καταλήψεις πλοίων από πειρατές (Κιόρρι, 2015). Σημειώνεται πως και ελληνικά πλοία έχουν αποτελέσει στόχαστρο πειρατών στις ακτές της Αφρικής.
Ο Ρόλος του Διεθνούς Οργανισμού Ναυσιπλοΐας
Ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας (International Maritime Organization, IMO) έχει παίξει σημαντικό ρόλο στον αγώνα για την καταπολέμηση και τον περιορισμό της πειρατείας ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, καθώς ένας από τους στόχους του είναι η ασφάλεια της ναυτιλίας (IMO, n.d.).
Η ήδη υπάρχουσα απειλή που προκαλείται από την πειρατεία και την ένοπλη ληστεία σε πλοία έχει αποτελέσει και συνεχίζει να αποτελεί έναν από τους κεντρικότερους στόχους του οργανισμού. Ορισμένες από τις περιοχές στις οποίες έχει εστιάσει είναι Νότια της Κινεζικής Θάλασσας, τα Στενά της Μαλάκκα και τη Σιγκαπούρη. Από το 2005 και μετά ο ΙΜΟ έχει εστιάσει σε περιπτώσεις πειρατείας στις ακτές της Σομαλίας, στον Κόλπο του Άντεν και στον Ινδικό Ωκεανό, ενώ, ταυτόχρονα, συμβάλλει στην ανάπτυξη στρατηγικών για την εγκαθίδρυση της ναυτιλιακής ασφάλειας στη δυτική και κεντρική Αφρική.
Αρχικά, ο ΙΜΟ εκδίδει αναφορές σχετικά με συμβάντα πειρατείας ή/και ένοπλης ληστείας εναντίων πλοίων, χρησιμοποιώντας στοιχεία και δεδομένα που λαμβάνει από τα κράτη-μέλη και αντίστοιχους διεθνείς οργανισμούς (IMO, n.d.). Πέραν της συγκέντρωσης πληροφοριών για τα εν λόγω συμβάντα, ο οργανισμός λαμβάνει αποφάσεις για την προάσπιση της ναυτιλίας από το φαινόμενο της πειρατείας, εργάζεται εναντίων της κυβερνοασφάλειας και των περιπτώσεων που η τελευταία ενδέχεται να απειλεί την ορθή λειτουργία των πλοίων και του προσωπικού τους, και συνεργάζεται με την Επιτροπή του Συμβουλίου Ασφαλείας για την Αντιμετώπιση της Τρομοκρατίας (UN Security Council Counter Terrorism Committee) και την Task Force για την Αντιτρομοκρατία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (UN General Assembly’s Counter Terrorism Implementation Task Force) για την αποφυγή μιας πιθανούς σύνδεσης μεταξύ τρομοκρατών και πειρατών.
Ακόμα, στοχεύει στη δημιουργία και ανάπτυξη των δυνατοτήτων των κρατών-μελών του οργανισμού -και κυρίως των αναπτυσσόμενων κρατών- εναντίων της πειρατείας και όλων των εκφάνσεων αυτής. Μεγαλύτερο βάρος δίνεται κυρίως σε περιοχές του δυτικού Ινδικού Ωκεανού και του Κόλπου του Άντεν και του Κόλπου της Γουινέας (IMO, n.d.)
Συμπεράσματα
Αδιαμφισβήτητα, η πειρατεία αποτελεί ένα από τα φαινόμενα τα οποία, αν και συμβαίνουν σε περιορισμένο βαθμό και δεν τυγχάνουν μεγάλης προβολής από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η ιστορική διαχρονία και οι σοβαρές επιπτώσεις του φαινομένου καταδεικνύουν πως αυτό αποτελεί μία σοβαρή απειλή για τη διεθνή κοινότητα, και κυρίως για τα αφρικανικά κράτη, αλλά και για τα κράτη της Μέσης Ανατολής που επηρεάζονται εν μέρει από την κατάσταση.
Αναλογιζόμενος κανείς τις αιτίες του φαινομένου αυτού, και τους λόγους που κανείς εξωθείται στο να γίνει πειρατής, γίνονται αντιληπτά τα κίνητρα αλλά και η κατάσταση που τον επηρεάζει στην απόφασή του αυτή. Εν πολλοίς, η ανάγκη για επιβίωση και προσωπική ασφάλεια είναι αυτά που οδηγούν κάποιον στην εγκληματικότητα αυτού του τύπου, αλλά και κατ’ επέκταση στη σιωπηρή αποδοχή της κοινωνίας γύρω του – είτε από φόβο, είτε από ανάγκη.
Τον πρωταρχικό ρόλο λοιπόν στην αντιμετώπιση ενός φαινομένου τόσο μεγάλων διαστάσεων και αντίκτυπου έχουν τα κράτη και η διεθνής κοινότητα. Εξασφαλίζοντας την ασφαλή και υγιή διαβίωση των ανθρώπων, τη δικαιοσύνη και τη σταθερότητα εντός του κοινωνικού πλαισίου, αλλά και τη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών για την επαγγελματική και προσωπική ανέλιξη του ατόμου, δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες ώστε να απαντηθούν οι ανάγκες των πολιτών, και να περιοριστεί η εγκληματικότητα και τα φαινόμενα αυτής.
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να λησμονείται η επιτακτικότητα που χαρακτηρίζει την αντιμετώπιση του φαινομένου της πειρατείας, και η ανάγκη άμεσης επίλυσης αυτού, καθώς εγκυμονούν άλλοι κίνδυνοι στο μέλλον – ένας εξ’ αυτών είναι η ενδεχόμενη αμεσότερη σύνδεση της πειρατείας με την τρομοκρατία (Μπόση, 2016). Πιο συγκεκριμένα, υποτυποδώς υπάρχει ακόμα και σήμερα ενός είδους σύμπραξη μεταξύ τρομοκρατίας και πειρατείας, όπου ωστόσο οι ρόλοι των δύο πλευρών δεν συγχέονται – τουλάχιστον προς το παρόν. Με άλλα λόγια, οι τρομοκράτες προσφέρουν προστασία στους πειρατές, και οι τελευταίοι εκπληρώνουν τον ρόλο τους και επωφελούνται από την πειρατεία, χωρίς ωστόσο να ενστερνίζονται τις εξτρεμιστικές απόψεις των προηγούμενων (Μπόση, 2016).
Έτσι, σε μία πιθανή σύζευξη πειρατείας με τρομοκρατία, τότε θα γίνεται λόγος για παντελώς νέου τύπου τρομοκρατικές ενέργειες, εμπλουτισμένες με νέα μέσα και μεθόδους, με διαφορετικά, περισσότερο εξτρεμιστικά κίνητρα, με ιδιοτέλεια και αυτοθυσία, με περισσότερη βία και διαφορετικούς σκοπούς. Κατ’ αυτόν τρόπο, η πειρατεία θα μετατραπεί σε μία ασύμμετρη απειλή με διαφορετικούς στόχους, όπου θα αποτελεί έναν αποσταθεροποιητικό παράγοντα για ένα κράτος, ιδίως σε τομείς όπως τον τομέα των μεταφορών, της αγοράς και του εμπορίου.
Σε κάθε περίπτωση, η ασφάλεια του ανθρώπου είναι αυτή που κατακερματίζεται και εκτίθεται στον μεγαλύτερο κίνδυνο. Συνεπώς, εάν τα παραπάνω μελλοντικά σενάρια λάβουν χώρα, το φαινόμενο της πειρατείας θα δυναμώσει, θα διευρυνθεί και θα αποκτήσει νέο περιεχόμενο, με τον ανθρώπινο παράγοντα να απειλείται άμεσα, ακόμα περισσότερο από όσο ήδη απειλείται σήμερα, εξαιτίας της κατάστασης που επικρατεί.
Πηγές:
Κιόρρι, Ε. (2015). Αυτές είναι οι χώρες που απειλούνται περισσότερο από την πειρατεία. http://www.news247.gr/afieromata/aytes-einai-oi-chores-poy-apeiloyntai-perissotero-apo-tin-peirateia.6392396.html
Μπόση, Μ. (2016). Θαλάσσια πειρατεία και τρομοκρατία. http://www.kathimerini.gr/886480/article/epikairothta/politikh/8alassia-peirateia-kai-tromokratia
Bruno, P. (2018). What Is the Cause of Sea Piracy?. https://www.thoughtco.com/causes-of-sea-piracy-2293171
Chalk, P. (2009). Maritime Piracy: Reasons, Dangers and Solutions. RAND Corporation, pp.2-9. https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/testimonies/2009/RAND_CT317.pdf
imo.org. (n.d.). Introduction to IMO. http://www.imo.org/en/About/Pages/Default.aspx
imo.org. (n.d.). Maritime Security and Piracy. http://www.imo.org/en/About/Pages/Default.aspx
imo.org. (n.d.). Piracy and armed robbery against ships. http://www.imo.org/en/About/Pages/Default.aspx
Mfa.gr. (2016). Η Ελληνική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης – Προκλήσεις και Απολογισμός – Η Ελλάδα στην ΕΕ. https://www.mfa.gr/exoteriki-politiki/i-ellada-stin-ee/ellenike-proedria-tou-sumbouliou-tes-europaikes-enoses-prokleseis-kai-apologismos.html
Security.gr. (2012). Ορισμός της Πειρατείας. http://www.security.gr/ορισμός-της-πειρατείας
UN General Assembly. (1982). Convention on the Law of the Sea. http://www.refworld.org/docid/3dd8fd1b4.html
Tagged under: Διεθνής Οργανισμός Ναυτιλίας Πειρατεία Σομαλία Φτώχεια
Γιώργος Σκούρτης
Ο Σκούρτης Γεώργιος-Νικόλαος γεννήθηκε το 1996 στην Αθήνα, όπου και ζει. Είναι φοιτητής στο Τμήμα Διεθνών κι Ευρωπαϊκών Σπουδών, της Σχολής Οικονομικών, Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του έχει αποτελέσει μέλος διαφόρων ακαδημαϊκών ομάδων και έχει λάβει μέρος σε αρκετές πανεπιστημιακές δραστηριότητες, όπως οι προσωμοιώσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (MUNs) και άλλων Περιφερειακών Οργανισμών ή Ευρωπαϊκών Θεσμών, μεταξύ άλλων.
Ένα από τα πλέον διαχρονικά φαινόμενα που παρατηρούνται στον τομέα του εγκλήματος και της παραβίασης των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου είναι αυτό της πειρατείας. Η πειρατεία έχει λάβει πολλές διαφορετικές μορφές και τύπους στην πορεία της ιστορίας, ενώ πραγματοποιείται ακόμα και σήμερα – φυσικά με άλλα μέσα και άλλες μεθόδους.
Προκειμένου να προσεγγίσει κανείς ορθά το εν λόγω φαινόμενο, αξίζει να ξεκινήσει από τις βασικές έννοιες και ορισμούς. Για την επεξήγηση και των ορισμό της πειρατείας ενδείκνυται η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών “Περί Ανοικτών Θαλασσών” του 1982 (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS), η οποία κατά βάση αναφέρεται και αναλύει τις θεμελιώδεις αρχές του δικαίου της θάλασσας.
Αρχικά, στο άρθρο 101 της παραπάνω σύμβασης αναφέρεται ο ορισμός της πειρατείας. Πιο αναλυτικά, πειρατεία θεωρείται “κάθε παράνομη πράξη βίας ή κράτησης ή κάθε πράξη διαρπαγής που διαπράττεται για ιδιωτικούς σκοπούς από το πλήρωμα ή τους επιβάτες ιδιωτικού πλοίου ή αεροσκάφους και που κατευθύνεται: i) στην ανοικτή θάλασσα, εναντίον άλλου πλοίου ή αεροσκάφους ή εναντίον προσώπου ή περιουσιακών στοιχείων πάνω στο πλοίο ή το αεροσκάφος αυτό, ii) εναντίον πλοίου, αεροσκάφους, προσώπων ή περιουσιακών στοιχείων σε τόπο εκτός της δικαιοδοσίας οποιουδήποτε κράτους”(UNCLOS, 1982). Ακόμα, πειρατεία αποτελεί “κάθε πράξη εκούσιας συμμετοχής στη λειτουργία ενός πλοίου ή αεροσκάφους εν γνώσει των γεγονότων που καθιστούν το πλοίο ή το αεροσκάφος αυτό πειρατικό”, καθώς και “κάθε πράξη υποκίνησης ή σκόπιμης διευκόλυνσης” των παραπάνω δύο στοιχείων(UNCLOS, 1982).
Στη συνέχεια, βάσει του άρθρου 103 της ίδιας σύμβασης, ένα πλοίο ή αεροσκάφος θεωρείται πειρατικό “αν τα πρόσωπα, που ασκούν τον πραγματικό έλεγχο σ’ αυτό, το προορίζουν για να διαπράξουν μια από τις πράξεις που αναφέρονται στο άρθρο 101. Το ίδιο ισχύει και εάν το πλοίο ή το αεροσκάφος έχει χρησιμοποιηθεί για να διαπραχθεί οποιαδήποτε τέτοια πράξη, για όσο χρονικό διάστημα αυτό παραμένει υπό τον έλεγχο των προσώπων που είναι υπεύθυνα” (UNCLOS, 1982).
Εν ολίγοις, η πειρατεία αποτελεί ένα αρκετά διαδεδομένο φαινόμενο, με διαφορετικές διαστάσεις και παραμέτρους στις μέρες μας από ό,τι στο παρελθόν. Μάλιστα, μπορεί κανείς να συμπεράνει πως αποτελεί ένα από τα κυριότερα προβλήματα στον τομέα της ναυτιλίας, όχι μόνο γιατί επιφέρει οικονομικές δυσκολίες, αλλά και επειδή απειλεί πολλές ανθρώπινες ζωές.
Ανάλυση Φαινομένου
Τον κεντρικό ρόλο στο φαινόμενο της πειρατείας διαδραματίζει ο πειρατής που ουσιαστικά αποτελεί το βασικό υποκείμενο της όλης διαδικασίας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυση αναφορικά με το ποιο μπορεί να είναι το προφίλ ή και το παρελθόν ενός πειρατή. Πιο συγκεκριμένα, βάσει ερευνών οι πειρατές συνήθως είναι άνθρωποι οι οποίοι δημιουργούν ομάδες με άτομα που παρουσιάζουν ένα σύνολο δεξιοτήτων που μεταγενέστερα κάνει την ομάδα επιτυχημένη, και οδηγεί στην εκπλήρωση των σκοπών της (Security.gr, 2012). Ειδικότερα, πειρατές ενδέχεται να είναι παλιοί ψαράδες -λόγω των γνώσεών τους για τις θαλάσσιες δραστηριότητες-, παλιοί στρατιωτικοί -εξαιτίας των στρατιωτικών τους ικανοτήτων-, και τεχνικοί -για την ορθή χρήση εξοπλισμών γενικής χρήσης-, μεταξύ άλλων.
Σήμερα, η πειρατεία λαμβάνει χώρα με επιθέσεις ως επί το πλείστον εναντίων φορτηγών πλοίων και αλιευτικών σκαφών, ενώ πιο σπάνια εναντίον κρουαζιερόπλοιων (Κιόρρι, 2015). Οι δράσεις των πειρατών αποκτούν χαρακτήρα ένοπλης -κατά κύριο λόγο- ληστείας, με απώτερο σκοπό την αφαίρεση χρηματικού ποσού από το πλήρωμα, ή ακόμα και την απαγωγή μελών του πληρώματος για λύτρα (Κιόρρι, 2015). Συχνές είναι και οι περιπτώσεις δολοφονιών σε πλοία από πειρατές.
Για να κατανοήσει κανείς εις βάθος το διαχρονικό αυτό φαινόμενο και το πώς διατηρήθηκε και συνεχίζει να διατηρείται στον χρόνο, αξίζει να αναζητήσει τις αιτίες που το αναδεικνύουν. Οι αιτίες που μπορεί κανείς να διακρίνει είναι πολλές, ωστόσο για την εν λόγω ανάλυση θα επικεντρωθούμε στις πιο σύγχρονες.
Πρωτίστως, γνωρίζοντας ότι η πειρατεία αποτελεί ένα έγκλημα, οι βασικότερες αιτίες που ωθούν έναν άνθρωπο προς το έγκλημα συμπίπτουν με αυτές που ενδέχεται να τον οδηγούν στη πειρατεία. Συνοπτικά, η προσωπικότητα του ατόμου, πιθανή ψυχολογική ανισορροπία και οι διαταραχές στη συμπεριφορά, οι κοινωνικές ανισότητες, η οικονομική κατάσταση και η ανεργία, ο φανατισμός, η προβολή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, το άγχος, το αδιέξοδο και οι έντονοι ρυθμοί ζωής, η έλλειψη παιδείας, γνώσεων και κριτικής ικανότητας, καθώς και οι αξίες, τα πρότυπα και τα ερεθίσματα του ανθρώπου, όλα αυτά αποτελούν μερικά από τα πολλά αίτια που ενδέχεται να συμβάλλουν στην απόφαση ενός ατόμου να στραφεί προς την πειρατεία.
Πέραν όμως των παραπάνω, και συγκεκριμένα για την πειρατεία, μπορεί κανείς να διακρίνει ορισμένα ακόμη αίτια. Ειδικότερα, μετά την 11η Σεπτεμβρίου πολλά κράτη κινήθηκαν περισσότερο προς την εσωτερική ασφάλεια της χώρας, με αποτέλεσμα να υποβαθμιστεί η προστασία και η ασφάλεια των λιμένων και των εγχώριων υδάτων, γεγονός που οδήγησε, εν μέρει, στην αύξηση της πειρατείας σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως η Σομαλία ή τα Στενά της Μαλάκκα, που θα παρουσιαστούν και στη συνέχεια (Chalk, 2009).
Ακόμα, πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και διάδοση της πειρατείας έχει παίξει η διαφθορά και η συναίνεση δικαστικών και εκτελεστικών αρχών, με την παροχή πληροφοριών για τις κινήσεις και την τοποθεσία πλοίων (Chalk, 2009). Με άλλα λόγια, η διαφθορά των αρχών βοηθά τους πειρατές να εκτελούν τις δράσεις τους με περισσότερη άνεση, ενώ πολλές φορές δημιουργείται μία ιδιαίτερη σχέση “δούναι και λαβείν”, όπου οι αρχές ενδέχεται να κερδίζουν και οι ίδιες από την παραπάνω δραστηριότητα, τόσο με υλικά αγαθά -κλοπιμαία- όσο και με άλλες παροχές, όπως οικονομικές παραχωρήσεις.
Επιπροσθέτως, η αναρχία και η έλλειψη μιας συμπαγούς κρατικής οργάνωσης, που θα διαθέτει τα κατάλληλα μέσα και τις αναγκαίες δομές, υποβοηθούν την εξάπλωση και εγκαθίδρυση του εν λόγω φαινομένου (Chalk, 2009). Πιο αναλυτικά, φέρνοντας ως παράδειγμα τη Σομαλία, στην οποία παρατηρείται μεγάλης έκτασης πειρατική δραστηριότητα, γίνεται αντιληπτό πως η έλλειψη κανόνων και αρχών, όπως και η έλλειψη σεβασμού προς τις τελευταίες, οδηγεί σε μία χαώδη κοινωνικοπολιτική κατάσταση, όπου επικρατούν η αναρχία και η αταξία. Ως απόρροια των παραπάνω προκύπτει η πειρατεία, όπως και πληθώρα άλλων εγκλημάτων.
Επιπλέον, η οικονομική δυνατότητα των πλοιοκτητών να πληρώσουν τα αναγκαία λύτρα για την επιστροφή του πλοίου τους και των φορτίων αυτού αποτελεί ένα ακόμα κίνητρο στη δραστηριοποίηση της πειρατείας (Chalk, 2009).
Δεν θα μπορούσε να αμφισβητηθεί για το εν λόγω θέμα η επίδραση του κοινωνικού παράγοντα, ως μια από τις βασικές αιτίες έξαρσης του φαινομένου (Bruno, 2018). Πιο συγκεκριμένα, ο λόγος γίνεται για τη σιωπηρή αποδοχή της πειρατείας και άλλων εγκληματικών φαινομένων από την κοινωνία, καθώς αυτή ενδέχεται να αποτελεί τη μοναδική πηγή ενός υποτυπώδους εισοδήματος. Σε περιοχές όπου το έγκλημα είναι η μοναδική πηγή εσόδων, οι άνθρωποι είναι επόμενο να στραφούν προς αυτό για να επιβιώσουν.
Μία ακόμα αιτία ανόδου της πειρατείας έχει αποδειχθεί πως αποτελούν οι διάφορες εθνικιστικές πρακτικές (Bruno, 2018). Ειδικότερα, ορισμένες καταστάσεις που αφορούν εδαφικές αντιπαραθέσεις μεταξύ θαλάσσιων συνόρων ή θαλάσσιων πόρων έχουν αποτελέσει παράγοντα ανάπτυξης μιας αμυντικής κρατικής πολιτικής, η οποία με το πέρασμα του χρόνου διατηρήθηκε με διαφορετικά μέσα και μετατράπηκε σε πειρατεία.
Ο λόγος γίνεται για τα ανατολικά παράλια της Αφρικής, όπου Σομαλοί ψαράδες στο παρελθόν καταλάμβαναν υπό τον έλεγχό τους πλοία άλλων κρατών που βρίσκονταν στην επικράτειά τους (Chalk, 2009). Με τον μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο στη χώρα, το φαινόμενο αυτό προσέλαβε νέες διαστάσεις, καθώς δεν υπήρχε ούτε μια συμπαγής κυβέρνηση ούτε η δυνατότητα φύλαξης των υδάτων της Σομαλίας. Έτσι, σταδιακά οι ψαράδες αυτοί πήραν την κατάσταση στα χέρια τους και αυτοαποκαλούνταν “προστάτες της αλιείας” στην περιοχή, ενώ σε αυτό υποστηρίζονταν και από τους ντόπιους.
Με το πέρασμα του χρόνου, όταν οι ψαράδες αυτοί συνειδητοποίησαν πως ένα πετρελαιοφόρο μπορεί να αποτελέσει μια δυνητικά τεράστια πηγή εσόδων για τους ίδιους και για τον τόπο τους, σε αντίθεση με τις απλές βάρκες ψαρέματος στις οποίες επιτίθεντο μέχρι τότε, οι τελευταίοι από “απλοί ψαράδες – τοπικοί προστάτες” μετατράπηκαν σε πειρατές (Chalk, 2009).
Αντιλαμβανόμενος κανείς τα αίτια που αναγράφονται παραπάνω, εύκολα γίνονται αντιληπτοί και οι κίνδυνοι που το φαινόμενο αυτό εγκυμονεί. Οι κίνδυνοι αυτοί είναι ιδιαίτερα περίπλοκοι και πολυδιάστατοι, επηρεάζοντας ταυτόχρονα πολλούς τομείς της ζωής του ανθρώπου (Chalk, 2009).
Αρχικά, στο πλέον βασικό επίπεδο, οι επιθέσεις αυτές των πειρατών αποτελούν άμεση απειλή για τη ζωή και την ασφάλεια των πολιτών σε κάθε χώρα που λαμβάνει χώρα το φαινόμενο αυτό, των ίδιων των πειρατών και, φυσικά, του πληρώματος του πλοίου που δέχεται την επίθεση. Ακόμα, η πειρατεία μπορεί να φέρει σημαντικά αποτελέσματα στον τομέα της οικονομίας, εξαιτίας των λύτρων που ζητούνται από τους πλοιοκτήτες, γεγονός που καταλήγει σε σοβαρές οικονομικές απώλειες και δυσκολίες που μετέπειτα ενδέχεται να επηρεάζει μια πληθώρα τομέων. Επίσης, σημαντικό είναι και το πολιτικό σκέλος του προβλήματος, καθώς δίνεται πάτημα στην έξαρση της διαφθοράς και της αναρχίας σε μία κοινωνία, στην εγκαθίδρυση της αταξίας και της κατάργησης της δικαιοσύνης και των αρχών σε έναν τόπο. Τέλος, πέραν των παραπάνω παραγόντων, σημαντική είναι και η επίδραση της πειρατείας στο περιβάλλον, καθώς η ανάμειξη των πειρατών με το πετρέλαιο και πολλούς άλλους ενεργειακούς πόρους που μεταφέρονται με τα πλοία σήμερα, είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει μεγάλη κλιματική και περιβαλλοντική καταστροφή.
Η Πειρατεία Σήμερα – Δράσεις Αντιμετώπισης
Η πειρατεία θεωρείται από πολλούς ότι είχε σταθεροποιηθεί κάποτε ως ένα σημείο, σε βαθμό μάλιστα που πολλοί άλλοι θεωρούσαν ότι έχει μειωθεί σημαντικά. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου ωστόσο το φαινόμενο άρχισε να παίρνει σταδιακά μεγαλύτερες διαστάσεις ξανά, με αποτέλεσμα το 2010 να φαίνεται πως έχει βγει εκτός ελέγχου (Κιόρρι, 2015). Όπως έχει γίνει ήδη αντιληπτό, η περιοχή με τις περισσότερες πειρατικές επιθέσεις όπου το φαινόμενο κυριαρχεί είναι αυτή της Σομαλίας, η οποία βάσει εκτιμήσεων του διεθνούς οργανισμού “Oceans Beyond Piracy” προκαλεί ζημία στην παγκόσμια οικονομία, εξαιτίας της πειρατικής δραστηριότητας εκεί που ανέρχεται στο ποσό των έξι δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο (Κιόρρι, 2015).
Σημαντικό ρόλο έκτοτε έχει παίξει το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, το οποίο έχει λάβει αρκετές αποφάσεις για την αντιμετώπιση της πειρατείας. Επίσης αρκετά κράτη, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία, μεταξύ άλλων, απέστειλαν ναυτικές δυνάμεις για τον περιορισμό και τον έλεγχο του φαινομένου τόσο στην περιοχή της Σομαλίας όσο και σε άλλες χώρες.
Επίσης σημαντικός ήταν και ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Ιούνιο του 2014, υιοθετήθηκε η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (European Maritime Security Strategy) (Mfa. gr, 2016). Ακόμα, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, σημαντικό ρόλο έχει διαδραματίσει η Επιχείρηση “Αταλάντα”, η οποία δημιουργήθηκε και εκτελέστηκε στα πλαίσια της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ (Μπόση, 2016) όπου η Ελλάδα είχε αναλάβει τη διοίκηση της Επιχείρησης από τον Δεκέμβριο του 2008 μέχρι και τον Απρίλιο του 2009, και όπου αργότερα συμμετείχε με δύο ελληνικές φρεγάτες, το 2012 και το 2014 αντίστοιχα.
Ο περιορισμός του φαινομένου της πειρατείας στη Σομαλία οδήγησε στην έξαρση βίαιων περιστατικών, με πειρατικά στοιχεία και ένοπλες ληστείες πλοίων στον Κόλπο της Γουινέας και στις δυτικές ακτές της Αφρικής, όπου καταγράφηκαν περισσότερες από 40 πειρατικές επιθέσεις, εκ των οποίων οι 7 οδήγησαν σε καταλήψεις πλοίων με 132 ομήρους (Κιόρρι, 2015). Ταυτόχρονα, στον Παναμά, μόνο το 2014 καταγράφηκαν πάνω από 44 πειρατικές επιθέσεις, ενώ στη Σιγκαπούρη καταμετρήθηκαν περίπου 32 καταλήψεις πλοίων από πειρατές (Κιόρρι, 2015). Σημειώνεται πως και ελληνικά πλοία έχουν αποτελέσει στόχαστρο πειρατών στις ακτές της Αφρικής.
Ο Ρόλος του Διεθνούς Οργανισμού Ναυσιπλοΐας
Ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας (International Maritime Organization, IMO) έχει παίξει σημαντικό ρόλο στον αγώνα για την καταπολέμηση και τον περιορισμό της πειρατείας ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, καθώς ένας από τους στόχους του είναι η ασφάλεια της ναυτιλίας (IMO, n.d.).
Η ήδη υπάρχουσα απειλή που προκαλείται από την πειρατεία και την ένοπλη ληστεία σε πλοία έχει αποτελέσει και συνεχίζει να αποτελεί έναν από τους κεντρικότερους στόχους του οργανισμού. Ορισμένες από τις περιοχές στις οποίες έχει εστιάσει είναι Νότια της Κινεζικής Θάλασσας, τα Στενά της Μαλάκκα και τη Σιγκαπούρη. Από το 2005 και μετά ο ΙΜΟ έχει εστιάσει σε περιπτώσεις πειρατείας στις ακτές της Σομαλίας, στον Κόλπο του Άντεν και στον Ινδικό Ωκεανό, ενώ, ταυτόχρονα, συμβάλλει στην ανάπτυξη στρατηγικών για την εγκαθίδρυση της ναυτιλιακής ασφάλειας στη δυτική και κεντρική Αφρική.
Αρχικά, ο ΙΜΟ εκδίδει αναφορές σχετικά με συμβάντα πειρατείας ή/και ένοπλης ληστείας εναντίων πλοίων, χρησιμοποιώντας στοιχεία και δεδομένα που λαμβάνει από τα κράτη-μέλη και αντίστοιχους διεθνείς οργανισμούς (IMO, n.d.). Πέραν της συγκέντρωσης πληροφοριών για τα εν λόγω συμβάντα, ο οργανισμός λαμβάνει αποφάσεις για την προάσπιση της ναυτιλίας από το φαινόμενο της πειρατείας, εργάζεται εναντίων της κυβερνοασφάλειας και των περιπτώσεων που η τελευταία ενδέχεται να απειλεί την ορθή λειτουργία των πλοίων και του προσωπικού τους, και συνεργάζεται με την Επιτροπή του Συμβουλίου Ασφαλείας για την Αντιμετώπιση της Τρομοκρατίας (UN Security Council Counter Terrorism Committee) και την Task Force για την Αντιτρομοκρατία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (UN General Assembly’s Counter Terrorism Implementation Task Force) για την αποφυγή μιας πιθανούς σύνδεσης μεταξύ τρομοκρατών και πειρατών.
Ακόμα, στοχεύει στη δημιουργία και ανάπτυξη των δυνατοτήτων των κρατών-μελών του οργανισμού -και κυρίως των αναπτυσσόμενων κρατών- εναντίων της πειρατείας και όλων των εκφάνσεων αυτής. Μεγαλύτερο βάρος δίνεται κυρίως σε περιοχές του δυτικού Ινδικού Ωκεανού και του Κόλπου του Άντεν και του Κόλπου της Γουινέας (IMO, n.d.)
Συμπεράσματα
Αδιαμφισβήτητα, η πειρατεία αποτελεί ένα από τα φαινόμενα τα οποία, αν και συμβαίνουν σε περιορισμένο βαθμό και δεν τυγχάνουν μεγάλης προβολής από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η ιστορική διαχρονία και οι σοβαρές επιπτώσεις του φαινομένου καταδεικνύουν πως αυτό αποτελεί μία σοβαρή απειλή για τη διεθνή κοινότητα, και κυρίως για τα αφρικανικά κράτη, αλλά και για τα κράτη της Μέσης Ανατολής που επηρεάζονται εν μέρει από την κατάσταση.
Αναλογιζόμενος κανείς τις αιτίες του φαινομένου αυτού, και τους λόγους που κανείς εξωθείται στο να γίνει πειρατής, γίνονται αντιληπτά τα κίνητρα αλλά και η κατάσταση που τον επηρεάζει στην απόφασή του αυτή. Εν πολλοίς, η ανάγκη για επιβίωση και προσωπική ασφάλεια είναι αυτά που οδηγούν κάποιον στην εγκληματικότητα αυτού του τύπου, αλλά και κατ’ επέκταση στη σιωπηρή αποδοχή της κοινωνίας γύρω του – είτε από φόβο, είτε από ανάγκη.
Τον πρωταρχικό ρόλο λοιπόν στην αντιμετώπιση ενός φαινομένου τόσο μεγάλων διαστάσεων και αντίκτυπου έχουν τα κράτη και η διεθνής κοινότητα. Εξασφαλίζοντας την ασφαλή και υγιή διαβίωση των ανθρώπων, τη δικαιοσύνη και τη σταθερότητα εντός του κοινωνικού πλαισίου, αλλά και τη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών για την επαγγελματική και προσωπική ανέλιξη του ατόμου, δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες ώστε να απαντηθούν οι ανάγκες των πολιτών, και να περιοριστεί η εγκληματικότητα και τα φαινόμενα αυτής.
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να λησμονείται η επιτακτικότητα που χαρακτηρίζει την αντιμετώπιση του φαινομένου της πειρατείας, και η ανάγκη άμεσης επίλυσης αυτού, καθώς εγκυμονούν άλλοι κίνδυνοι στο μέλλον – ένας εξ’ αυτών είναι η ενδεχόμενη αμεσότερη σύνδεση της πειρατείας με την τρομοκρατία (Μπόση, 2016). Πιο συγκεκριμένα, υποτυποδώς υπάρχει ακόμα και σήμερα ενός είδους σύμπραξη μεταξύ τρομοκρατίας και πειρατείας, όπου ωστόσο οι ρόλοι των δύο πλευρών δεν συγχέονται – τουλάχιστον προς το παρόν. Με άλλα λόγια, οι τρομοκράτες προσφέρουν προστασία στους πειρατές, και οι τελευταίοι εκπληρώνουν τον ρόλο τους και επωφελούνται από την πειρατεία, χωρίς ωστόσο να ενστερνίζονται τις εξτρεμιστικές απόψεις των προηγούμενων (Μπόση, 2016).
Έτσι, σε μία πιθανή σύζευξη πειρατείας με τρομοκρατία, τότε θα γίνεται λόγος για παντελώς νέου τύπου τρομοκρατικές ενέργειες, εμπλουτισμένες με νέα μέσα και μεθόδους, με διαφορετικά, περισσότερο εξτρεμιστικά κίνητρα, με ιδιοτέλεια και αυτοθυσία, με περισσότερη βία και διαφορετικούς σκοπούς. Κατ’ αυτόν τρόπο, η πειρατεία θα μετατραπεί σε μία ασύμμετρη απειλή με διαφορετικούς στόχους, όπου θα αποτελεί έναν αποσταθεροποιητικό παράγοντα για ένα κράτος, ιδίως σε τομείς όπως τον τομέα των μεταφορών, της αγοράς και του εμπορίου.
Σε κάθε περίπτωση, η ασφάλεια του ανθρώπου είναι αυτή που κατακερματίζεται και εκτίθεται στον μεγαλύτερο κίνδυνο. Συνεπώς, εάν τα παραπάνω μελλοντικά σενάρια λάβουν χώρα, το φαινόμενο της πειρατείας θα δυναμώσει, θα διευρυνθεί και θα αποκτήσει νέο περιεχόμενο, με τον ανθρώπινο παράγοντα να απειλείται άμεσα, ακόμα περισσότερο από όσο ήδη απειλείται σήμερα, εξαιτίας της κατάστασης που επικρατεί.
Πηγές:
Κιόρρι, Ε. (2015). Αυτές είναι οι χώρες που απειλούνται περισσότερο από την πειρατεία. http://www.news247.gr/afieromata/aytes-einai-oi-chores-poy-apeiloyntai-perissotero-apo-tin-peirateia.6392396.html
Μπόση, Μ. (2016). Θαλάσσια πειρατεία και τρομοκρατία. http://www.kathimerini.gr/886480/article/epikairothta/politikh/8alassia-peirateia-kai-tromokratia
Bruno, P. (2018). What Is the Cause of Sea Piracy?. https://www.thoughtco.com/causes-of-sea-piracy-2293171
Chalk, P. (2009). Maritime Piracy: Reasons, Dangers and Solutions. RAND Corporation, pp.2-9. https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/testimonies/2009/RAND_CT317.pdf
imo.org. (n.d.). Introduction to IMO. http://www.imo.org/en/About/Pages/Default.aspx
imo.org. (n.d.). Maritime Security and Piracy. http://www.imo.org/en/About/Pages/Default.aspx
imo.org. (n.d.). Piracy and armed robbery against ships. http://www.imo.org/en/About/Pages/Default.aspx
Mfa.gr. (2016). Η Ελληνική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης – Προκλήσεις και Απολογισμός – Η Ελλάδα στην ΕΕ. https://www.mfa.gr/exoteriki-politiki/i-ellada-stin-ee/ellenike-proedria-tou-sumbouliou-tes-europaikes-enoses-prokleseis-kai-apologismos.html
Security.gr. (2012). Ορισμός της Πειρατείας. http://www.security.gr/ορισμός-της-πειρατείας
UN General Assembly. (1982). Convention on the Law of the Sea. http://www.refworld.org/docid/3dd8fd1b4.html
Tagged under: Διεθνής Οργανισμός Ναυτιλίας Πειρατεία Σομαλία Φτώχεια
Γιώργος Σκούρτης
Ο Σκούρτης Γεώργιος-Νικόλαος γεννήθηκε το 1996 στην Αθήνα, όπου και ζει. Είναι φοιτητής στο Τμήμα Διεθνών κι Ευρωπαϊκών Σπουδών, της Σχολής Οικονομικών, Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του έχει αποτελέσει μέλος διαφόρων ακαδημαϊκών ομάδων και έχει λάβει μέρος σε αρκετές πανεπιστημιακές δραστηριότητες, όπως οι προσωμοιώσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (MUNs) και άλλων Περιφερειακών Οργανισμών ή Ευρωπαϊκών Θεσμών, μεταξύ άλλων.
Website: https://powerpolitics.eu
Κατηγορίες:
Σχόλια