Θερινές διακοπές στον αρχαίο κόσμο

Στην αρχαία Ελλάδα οι άνθρωποι ταξίδευαν συχνά. Προτιμούσαν μάλιστα τις μετακινήσεις μέσω θαλάσσης - όχι βέβαια το καταχείμωνο - αφού ένα ταξίδι με πλεούμενο ήταν πιο ασφαλές, πιο άνετο και πιο γρήγορο. Πολλοί ήταν οι λόγοι που τους έκαναν να αφήνουν για λίγο την πόλη τους, λόγοι επαγγελματικοί, λόγοι υγείας, όταν πήγαιναν να επισκεφτούν κάποιο διάσημο ιατρικό κέντρο, όπως τα ασκληπιεία της Επιδαύρου και Κω, λόγοι θρησκευτικοί.


Επισκέπτονταν μεγάλα ιερά, όπως π.χ. αυτό της Ολυμπίας, για να συμμετάσχουν στα λατρευτικά δρώμενα και να παρακολουθήσουν τους Ολυμπιακούς αγώνες, παρευρίσκονταν σε περίφημες γιορτές, όπως ήταν τα Παναθήναια και τα Μεγάλα Διονύσια στην Αθήνα - στα τελευταία μάλιστα είχαν τη δυνατότητα να απολαύσουν και τις μοναδικές θεατρικές παραστάσεις των μεγάλων τραγικών-, πήγαιναν σε ιερά-μαντεία, όπως αυτό του Απόλλωνος στους Δελφούς, για να ζητήσουν τη γνώμη της θεότητας προκειμένου να αντιμετωπίσουν κάποιο πρόβλημά τους. Υπήρχαν ακόμη ορισμένοι, οπωσδήποτε λίγοι σε αριθμό, που ταξίδευαν για να γνωρίσουν τον κόσμο και τα αξιοθέατά του.


Αυτοί που πρώτοι καθιέρωσαν διακοπές για ξεκούραση ήταν οι αρχαίοι Ρωμαίοι. Οι πλουσιότεροι μάλιστα από αυτούς διέθεταν περισσότερες από μια εξοχικές κατοικίες, έτσι ώστε οι διακοπές τους να μη καταντούν μονότονες από τη διαμονή στα ίδια μέρη.


Οι εξοχικές αυτές επαύλεις εμφανίζονται από το δεύτερο προχριστιανικό αιώνα, όταν γίνεται πιο ευκρινής και η διάκριση ανάμεσα στην ιδιωτική και τη δημόσια ζωή του Ρωμαίου αριστοκράτη. Η εξοχική κατοικία αντιπροσώπευε την έννοια του otium (= σχόλη, ζωή στο ύπαιθρο) σε αντιδιαστολή προς την έννοια του negotium (= καθήκον, πολιτική δραστηριότητα). Ως τόποι διακοπών προτιμούνταν και τότε παραθαλάσσιες θέσεις, όπως και καταπράσινες πλαγιές ορεινών περιοχών με υγιεινό κλίμα.


Η αριστοκρατία π.χ. της Ρώμης έδειχνε ιδιαίτερη προτίμηση στον κόλπο της Νεάπολης και στους καταπράσινους λόφους γύρω από τη Ρώμη. Στις παραθαλάσσιες επαύλεις κατέφευγε τους ανοιξιάτικους μήνες, ενώ στις ορεινές στους καλοκαιρινούς. Και αυτό όχι μόνο για να αποφεύγει τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού αλλά και το θόρυβο των κοινών θνητών που συνωστίζονταν στις παραλίες. Πολλές από τις επαύλεις αυτές, που γρήγορα εξελίχθηκαν σε μέσα αυτοπροβολής και κοινωνικής αναγνώρισης, κατέπλησσαν με τον πλούτο τους, καθώς διέθεταν στοές, βιβλιοθήκες, πισίνες, κήπους με συντριβάνια, λουτρά.


Η έπαυλη του γνωστού στρατηγού Λούκουλλου στη Νεάπολη είχε καταπληκτική θέα καθώς ήταν κτισμένη σε διάφορα επίπεδα, ενώ με μεγάλα τεχνητά ορύγματα μεταφερόταν θαλασσινό νερό απαραίτητο για τα ψάρια που ζούσαν σε τεχνικές λίμνες. Οταν κάποτε την επισκέφτηκε ο Πομπήιος είπε στον Λούκουλλο ότι έχει μια έπαυλη καταπληκτική για το καλοκαίρι αλλά εντελώς ακατάλληλη για το χειμώνα. Τότε εκείνος του απάντησε ότι δεν διαθέτει λιγότερο μυαλό από τους γερανούς και τους πελαργούς για να μην αλλάζει τόπο διαμονής ανάλογα με την εποχή.


Περίφημη ήταν και η βίλα του Βήδιου Πολλίωνος, γιου ενός απελεύθερου, που ήταν κτισμένη πάνω σε λόφο ανάμεσα στη Νεάπολη και τους Ποτεόλους (το σημερινό Pozzuoli) και την οποία ο ιδιοκτήτης της την ονόμασε «παυσίλυπον». Από την ελληνική αυτή λέξη ο λόφος ως τις μέρες μας ονομάζεται Posillipo! Πολλοί έκτιζαν τις επαύλεις τους δίπλα στη θάλασσα με τμήματά τους να εισχωρούν μέσα σ' αυτήν ώστε να μπορούν να ψαρεύουν ακόμη και από τις κρεββατοκάμαρές τους! Οι πιο πολυτελείς διέθεταν και ιχθυοτροφεία στα οποία τρέφονταν σπάνια ψάρια, ιδίως σμύρνες, ένα λαχταριστό έδεσμα για τους Ρωμαίους καλοφαγάδες.


Μια πόλη στον κόλπο της Νεάπολης, την οποία προτιμούσαν ιδιαίτερα για τις διακοπές τους οι Ρωμαίοι αριστοκράτες, ανάμεσά τους και αυτοκράτορες και μέλη των οικογενειών τους, είναι οι Βαίαι (σημερινή Baia). Δεν ήταν μόνο ένα ξακουστό παραθαλάσσιο θέρετρο αλλά και μια κοσμοπολίτικη λουτρόπολη, αφού διέθετε και θερμές πηγές. Συχνά τις νύκτες μέλη της υψηλής κοινωνίας έκαναν εδώ βαρκάδες με τη συνοδεία γυναικών ελαφρών ηθών και κολυμπούσαν ολόγυμνοι, ενώ οι παραλίες αναστέναζαν από τα μεθύσια και τις ερωτοτροπίες τους.


Και μη νομίσει κανείς ότι δυνατότητα θερινών διακοπών στα μέρη αυτά είχαν μόνο οι γαλαζοαίματοι και οι αριστοκράτες. Κατά τη διάρκεια της ακμής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, δηλαδή κατά τους δύο πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, παραθέριζαν εδώ και άτομα μέσου εισοδήματος, ενώ η ίδια η Νεάπολη ήταν ο αγαπημένος παραθεριστικός τόπος των διανοούμενων και των εραστών της ελληνικής παιδείας.


Μιχάλης Α. Τιβέριος . Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στοΑριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. [tovima.gr]