O Κόμης του Αρουντέλ. Γνωστές και άγνωστες ιστορίες αρχαιοκαπηλίας στο μουσείο της Οξφόρδης

Στις αρχές του 17ου αιώνα η Αναγέννηση έστρεψε το ενδιαφέρον πολλών συλλεκτών στις ελληνικές και ρωμαϊκές αρχαιότητες, οι οποίες βρίσκονταν ακόμη σε αφθονία και εντελώς απροστάτευτες. Ο πρώτος μεγάλος ιδιώτης συλλέκτης έργων τέχνης της Αγγλίας ήταν ο Τόμας Χάουαρντ, 21ος Κόμης του Αρουντέλ.

Γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου του 1585 στο Έσσεξ της Αγγλίας. Ήταν ο μοναδικός γιος μιας, ξεπεσμένης, αριστοκρατικής οικογενείας και δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα του. Ο Φίλιππος Χάουαρντ, κόμης του Αρουντέλ, είχε φυλακιστεί στον Πύργο του Λονδίνου όπου και πέθανε το 1595. Όταν ο Τζέιμς Ά έγινε βασιλιάς, έδωσε στον Τόμας τον τίτλο που είχε ο πατέρας του.

Τα οικονομικά του Χάουαρντ σύντομα βελτιώθηκαν και παντρεύτηκε την Αλαθία, κόρη του κόμη του Σριούσμπρι, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά. Μαζί αγόρασαν την παλιά έπαυλη του πατέρα του Τόμας και τη στόλισαν με τα μαρμάρινα γλυπτά που έφερε ο Αρουντέλ από τα ταξίδια του.

Η αγάπη του για τις τέχνες τον ώθησε να κάνει πολλά ταξίδια στην Ευρώπη αναζητώντας πολύτιμα αρχαία αντικείμενα και ένα από τα διασημότερα της συλλογής του ήταν το Χρονικό της Πάρου, οι τρεις περίφημες πλάκες στις οποίες αναγράφονταν ιστορικά γεγονότα.

Ελληνικές αρχαιότητες στη συλλογή του ο Κόμη του Αρουντέλ
Ο Χάουαρντ θεωρούταν γνώστης των τεχνών και είχε την ικανότητα να αναγνωρίζει τους ταλαντούχους ζωγράφους. Σε ένα ταξίδι του γνώρισε τον διάσημο Πίτερ Πολ Ρούμπενς. Ο Ρούμπενς, όπως και ο Βαν Ντάικ φιλοτέχνησαν πορτραίτα του.

Εκτός από τα ταξίδια που έκανε ο ίδιος, σε πολλές χώρες είχε συνεργάτες οι οποίοι τον προμήθευαν με τα καλύτερα έργα τέχνης. Συχνά χρησιμοποιούσε άγγλους διπλωμάτες, επαγγελματίες εμπόρους, ενώ είχε και αγοραστές που τον εκπροσωπούσαν.

Μεγάλο μέρος των αρχαιοτήτων της συλλογής του Κόμη του Αρουντέλ προέρχονταν από τη Μικρά Ασία. Συνεργάτες του εκεί ήταν ο απεσταλμένος του Ουίλιαμ Πέττυ και ο Σερ Τόμας Ρόου, πρέσβης της Αγγλίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Το 1625 καθώς ο Πέττυ γύριζε τη Δυτική Μικρά Ασία, το καράβι του ναυάγησε και τον συνέλαβαν ως κατάσκοπο. Με τη βοήθεια του Ρόου όμως κατάφερε να απελευθερωθεί και να συνεχίσει τις έρευνές του, ενώ έβαλε δύτες να ανασύρουν τα αρχαία που είχαν βυθιστεί. Στην Σμύρνη, ο Πέττυ κατάφερε να αποκτήσει ένα μεγάλο αριθμό επιγραφών ανάμεσά τους και το γνωστό «Πάριο Χρονικό».

Το «Πάριο Χρονικό»γραμμένο σε αττική διάλεκτο, εξιστορούσε γεγονότα που συνέβησαν στην Ελλάδα από το 1581 π.Χ. έως το 264 π.Χ. και αποτελούνταν από τρεις πλάκες. Πρόκειται για το παλιότερο είδος «χρονολογικού πίνακα». Οι δύο πλάκες αγοράστηκαν από τον Κόμη στη Σμύρνη, ενώ η μία χάθηκε μετά τη μεταφορά της στην Αγγλία. Η Τρίτη πλάκα εκτίθεται στο μουσείο της Πάρου.

Λέγεται ότι ο Αρουντέλ κατάφερε να πάρει τόσες αρχαιότητες από τη Μικρά Ασία που κάποιος ξένος στη Σμύρνη παραπονέθηκε ότι δεν υπήρχαν πια καλές αρχαιότητες στην αγορά γιατί κοσμούσαν το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής που είναι γνωστή ως «Aroudel Marmora» (Μαρμόρα Αρουντελιάνα).




Τα Μάρμαρα του Αρουντέλ στο μουσείο της Οξφόρδης
Με την άφιξη των μαρμάρινων αγαλμάτων στην Αγγλία, η συλλογή του από ελληνικά και ρωμαϊκά γλυπτά, τα επονομαζόμενα Μάρμαρα ή Μαρμόρα Αρουντελιάνα έκανε το όνομα του Κόμη του Αρουντέλ γνωστό στην Ευρώπη. O Κόμης του Αρουντέλ πέθανε στην Πάντοβα στις 4 Οκτωβρίου του 1646. Έως τον θάνατό του είχε στην κατοχή του 700 πίνακες ζωγραφικής και μεγάλες συλλογές από: βιβλία, γκραβούρες, σκίτσα, κοσμήματα, νομίσματα, σφραγιδόλιθους, επιγραφές και γλυπτά.

Το 1667 ο εγγονός του, Χένρι Χάουαρντ δώρισε τα περισσότερα κομμάτια της συλλογή του στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το 1677 ο Χένρι αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αγγλία και πούλησε την οικία Αρουντέλ στον Σερ Γουίλιαμ Φέρμον. Μαζί με την έπαυλη ο Φέρμον απέκτησε και ένα μέρος της συλλογής. Ο γιος του, κόμης του Πόμφρετ ανέλαβε τη συντήρησή τους και το 1755 η μητέρα του δώρισε τα «Μάρμαρα Πόμφρετ».

Το 1683 ιδρύθηκε το μουσείο της Οξφόρδης (Ashmolean), το παλαιότερο πανεπιστημιακό μουσείο τέχνης, που στέγασε τα Αρουδελιανά μάρμαρα και τα «μάρμαρα Πόμφρετ», όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα.

Γνωστές και άγνωστες ιστορίες αρχαιοκαπηλίας όπως αυτή του Κόμη του Αρουντέλ θα παρουσιαστούν στο νέο επεισόδιο της «Μηχανής του Χρόνου» για την «Ιστορία της Αρχαιοκαπηλίας», τη Δευτέρα 21 Μαΐου στις 9:00 μ.μ. στο Cosmote History.

Πηγή