Καμπαναριό και μιναρές «αγκαλιά» στον Άγιο Νικόλαο Σπλάντζιας

Ένα ξεχωριστό μνημείο


Αποτελεί ιδιαίτερο σημείο αναφοράς για την ορθόδοξη πίστη και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιστορία των Χανίων. Ο λόγος, για τον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται στην ιστορική συνοικία της Σπλάντζιας και είναι ο μοναδικός ιερός ναός στην Ελλάδα ο οποίος έχει καμπαναριό και μιναρέ που θυμίζει την πολύχρονη παρουσία των Οθωμανών στα Χανιά και την Κρήτη, ενώ κατά την Ενετοκρατία ήταν καθολικό μοναστήρι.

«Είναι ένα ξεχωριστό μνημείο που αναδεικνύει τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της πόλης», δηλώνει στο ΑΠΕ–ΜΠΕ ο αρχαιολόγος Μιχάλης Ανδριανάκης. Ο ίδιος με λίγες λέξεις περιγράφει τη σημασία και τη διαχρονικότητά του.

«Αρχικά ήταν καθολικό μοναστήρι από την περίοδο των Ενετών. Μετά την Τουρκοκρατία έγινε το κεντρικό τζαμί της πόλης. Αμέσως μετά, ορθόδοξος ναός».

Το μνημείο, που διατηρείται στο πέρασμα των χρόνων, έχει τη δική του ιστορία καθώς ο ναός ανεγέρθηκε γύρω στα 1320 ως καθολικό μονής από την αδελφότητα της Μονής του Αγίου Πέτρου των Δομινικανών του Χάνδακα.

Έχει μια ξεχωριστή αρχιτεκτονική δομή καθώς ακολουθεί τον τύπο της ξυλόστεγης βασιλικής με εγκάρσιο κλίτος. Στις ενετικές απεικονίσεις της μονής διακρίνεται ο ναός με το ψηλό κωδωνοστάσιο και διπλή στοά στη βόρεια πλευρά, από την οποία σήμερα σώζεται μόνο το δυτικό τμήμα.

Μετά την κατάκτηση των Χανίων από τους Οθωμανούς, το 1645, μετατράπηκε σε τζαμί (Χιουγκάρ Τζαμισί – Τζαμί του Ηγεμόνα), προς τιμήν του σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Ιμπραήμ.

Εκεί, σύμφωνα με αναφορές, φυλασσόταν και το ξίφος του Τούρκου Δερβίση, που ήταν ο πρώτος που μπήκε στην πόλη, και θεωρούνταν ιερό και θαυματουργό. Σε ολόκληρη την περίοδο της Τουρκοκρατίας αλλά και ως το τέλος του 1912 το ξίφος του Δερβίση παρέμενε στο τζαμί μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, οπότε οι μουσουλμάνοι το πήραν μαζί τους. Φυλασσόταν σε πολυτελή χρυσή θήκη στολισμένη με πολύτιμους λίθους και ντυμένη με πορφυρό βελούδο. Το ξίφος θεωρούνταν ιερό και του αποδίδονταν μαγικές θεραπευτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και το μετέφεραν έπειτα από ειδική ιεροτελεστία σε σπίτια αρρώστων ή σε περιπτώσεις δύσκολων τοκετών, ενώ ο ιμάμης διάβαζε αποσπάσματα από το Κοράνι.

Εκείνη την περίοδο στη νοτιοδυτική του πλευρά ανεγέρθηκε ο μιναρές με δύο εξώστες αποτελώντας το κεντρικό τζαμί της πόλης. Ο μιναρές μαζί με το κωνικό του μεταλλικό στέγαστρο επενδυμένο με φύλλα μολύβδου είχε ύψος 40 μέτρα και ήταν ο ψηλότερος που υπήρχε στα Χανιά, ενώ σήμερα φτάνει σε ύψος περίπου 34 μέτρα, χωρίς όμως το κωνικό στέγαστρο.

Όπως μας λέει ο κ. Ανδριανάκης, «κάτω ακριβώς από το μιναρέ, υπήρχε το κτήριο της μουφτίας. Απέναντι ακριβώς και πάνω στην πλατεία Σπλάντζιας η υπόγεια κρήνη που υπήρχε σε όλα τα τζαμιά. Εκεί έπλεναν τα πόδια τους οι μουσουλμάνοι πριν μπουν για προσκύνημα στο τζαμί. Μάλιστα η υπόγεια κρήνη σώζεται μέχρι και τις ημέρες μας».

Το 1918 το τζαμί μετατράπηκε σε ορθόδοξο ναό προς τιμήν του Αγίου Νικολάου. Τη δεκαετία του 1950 κατασκευάστηκε στη βορεινή πλευρά του ναού σύγχρονο καμπαναριό, ενώ τη δεκαετία του 1990 έγινε καθολική ανακατασκευή του μιναρέ καθώς καθαιρέθηκε στο σύνολό του και «ξανασηκώθηκε», λόγω των σοβαρών προβλημάτων στατικότητας τα οποία και αποκαταστάθηκαν.

Πρόσφατα ο κ. Ανδριανάκης ξενάγησε στο χώρο του μιναρέ την Πρόξενο της Τουρκίας στη χώρα μας. Όπως μας είπε «δεν έκρυψε την ικανοποίησή της για την καλή εικόνα του μνημείου και τη συμπεριφορά μας απέναντι σε αυτό».

Τον ίδιο χώρο επισκέπτονται κάθε χρόνο και πολλοί τουρίστες, ενώ ο ναός έχει συμπεριληφθεί και στο πρόγραμμα περιηγήσεων «Γνωρίζω την πόλη», που διοργανώνει κάθε καλοκαίρι ο δήμος Χανίων.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Α. Νομικός).