Πώς προέκυψε το νέο όνομα για την ΠΔΓΜ – Τι είναι η εξέγερση του Ίλιντεν και τι συμβολίζει (εικόνες)

Η εξέγερση του Ίλιντεν έρχεται στο προσκήνιο μαζί με την έλευση του έκτου πιθανού ονόματος της ΠΓΔΜ στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης.

Ο λόγος για το Ilindenska Republika Makedonija το οποίο έβαλε στο τραπέζι ως πρόταση ο πρωθυπουργός των Σκοπίων Ζόραν Ζάεφ για χρήση έναντι όλων (erga omnes)....


Τι είναι όμως η Εξέγερση του Ίλιντεν (σ.σ. Εξέγερση του Προφήτη Ηλία-Μεταμορφώσεως) και γιατί είναι τόσο σημαντική για τους σλαβόφωνους της ΠΓΔΜ, ώστε να προταθεί στο νέο όνομα της χώρας;

Η Εξέγερση του Ίλιντεν ήταν μία επανάσταση σλαβοφώνων της Μακεδονίας που οργανώθηκε και υλοποιήθηκε στο Μακεδονικό έδαφος από την αυτονομιστική οργάνωση Εσωτερική Μακεδονο-Αδριανουπολιτική Επαναστατική Οργάνωση το καλοκαίρι του 1903 ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σήμερα αυτή η επανάσταση γιορτάζεται στην FYROM ως εθνική επέτειος και για πολλούς στη χώρα θεωρείται η αρχή της Σλαβομακεδονικης εθνογένεσης, ενώ την υιοθετεί και η Βουλγαρία.

Η στάση του τότε Ελληνικού κράτους, αν και δεν έχει ξεκαθαριστεί απόλυτα ιστορικά, επάνω στην Σλάβομακεδόνικη επανάσταση του Ίλιντεν δεν φαίνεται να ήταν θετική γιατί προφανώς μια αυτόνομη ή ανεξάρτητη Μακεδονία θα ήταν κόντρα στις εδαφικές βλέψεις της χώρας στην περιοχή.

Σύμφωνα με τον Πεζά, τον τότε πρόξενο της Ελλάδας στο τότε Οθωμανικό Μοναστήρι (Μπίτολα), και τα όσα γράφει σε έκθεση προς τον πρόεδρο της ελληνικής κυβέρνησης το 1902, η επερχόμενη εξέγερση (Ίλιντεν) έχει ως στόχο μια αυτόνομη ή ανεξάρτητη Μακεδονία, προτίθενται να την ακολουθήσουν και πατριαρχικοί και εξαρχικοί πληθυσμοί και περιγράφονται οι άθλιες συνθήκες ζωής πολλών Μακεδόνων (κυρίως αγροτών).

Ο ίδιος ο Πεζάς αναφέρει πως ο ίδιος και το Ελληνικό κράτος επιδιώκει μια συνεργασία με τις Οθωμανικές αρχές και δίνει μάλιστα σε αυτές όλες τις πληροφορίες που έχει μαζέψει σχετικά με τις κινήσεις των αυτονομιστών, καθώς επιθυμεί τη συντριβή του κινήματος. Αναφέρει ακόμα πως η Ελλάδα ενδιαφέρεται για την ηρεμία και την ευημερία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, καθώς φοβάται πως η αναταραχή θα μπορούσε να επεκταθεί και μέσα στην Ελλάδα.

Τις παραμονές της επανάστασης ο νέος πρόξενος της Ελλάδας στο Μοναστήρι Κ.Κυπραίος αναφέρει πως υπάρχει συνεργασία του με την Οθωμανική αυτοκρατορία σε επίπεδο πληροφοριών για την επερχόμενη επανάσταση και πως ξοδεύονται χρήματα για προπαγάνδα που θα απέτρεπε τον πατριαρχικό πληθυσμό να μπει στην επανάσταση. Τέλος ο τότε μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης χαρακτηρίζει με ύβρεις τους επαναστάτες, ενώ φαίνεται πως ο συνεργάτης του και συνεργάτης των Οθωμανών Βαγγέλης Στρεμπενιώτης με τους άντρες του είχε συμμετοχή σε μία εκστρατεία κατά των επαναστατών στις 4 Αυγούστου.

Οι εδαφικές αξιώσεις

Όπως καταγράφεται στον χάρτη, προέβλεπε τον χωρισμό της Μακεδονίας σε τρία Βιλαέτια: Θεσσαλονίκης, Μοναστηρίου και Κοσσυφοπεδίου:

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, ο πληθυσμός της περιοχής αποτελούνταν από διάφορες εθνοτικές ομάδες. Έλληνες, Σέρβοι, Βούλγαροι, Τούρκοι, Εβραίοι, Βλάχοι και Αλβανοί οι οποίοι μιλούσαν πολλές διαφορετικές διαλέκτους.



Ωστόσο, το 1903 οι σλαβόφωνοι της Μακεδονίας πραγματοποίησαν τη λεγόμενη “Εξέγερση του Ίλιντεν” υπό την αυτονομιστική οργάνωση Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (Εσ. ΜΕΟ), εναντίον των Οθωμανών.

Η συγκεκριμένη εξέγερση εορτάζεται σήμερα στη πΓΔΜ ως εθνική επέτειος στις 2 Αυγούστου, ενώ υιοθετείται και από τη Βουλγαρία.



Η στάση του ελληνικού κράτους

Ωστόσο, το ελληνικό κράτος δεν αντιμετώπισε θετικά καθώς δεν προκρινόταν μια ανεξάρτητη Μακεδονία μιας και κάτι τέτοιο ήταν κόντρα στις εδαφικές αξιώσεις της χώρας μας στην περιοχή.

Εν τέλει, η εξέγερση ξεκίνησε στις 20 Ιουλίου, ημέρα του Προφήτη Ηλία και εκδηλώθηκε στο βιλαέτι του Μοναστηρίου και υποστηρίχθηκε από τους βουλγαρόφιλους, τους σλαβόφωνους, τους Βλάχους και τους ελληνόφωνους. Πήρε το όνομά της από την εορτή του Προφήτη Ηλία.

Ο Ίων Δραγούμης, σε μήνυμα του προς τον πατέρα του, Στέφανο, στις 25 Ιουλίου έγραψε ότι “έχομεν σλαυικήν επανάστασιν εν Μακεδονία… Άπαντες οι σλαυόφωνοι πληθυσμοί ηκολούθησαν το κομιτάτον, ορθόδοξοι και σχισματικοί, και οι πλείστοι εκουσίως” και ότι οι επαναστάτες καταλάμβαναν κωμοπόλεις και χωριά κατοικούμενα από βλαχόφωνους και αλβανόφωνους, όπως το Κρούσοβο, το Πισοδέρι και το Νυμφαίο”.

Ωστόσο, η κατοχή του Κρουσόβου από τους επαναστάτες κράτησε ακριβώς δέκα μέρες μέχρι τις 12 Αυγούστου ανακηρύσσοντας τη Δημοκρατία του Κρούσεβο υπό την προεδρία του δασκάλου Νικόλα Κάρεβ.

Η εξέγερση των Βούλγαρων

Στο μεταξύ, στις 6 Αυγούστου του 1903, σημειώθηκε η εξέγερση Βουλγάρων αγροτών στο βιλαέτι της Αδριανούπολης με αποτέλεσμα τον έλεγχο μιας μεγάλης περιοχής στα όρη της Στράντζα κοντά στη Μαύρη Θάλασσα.

Την ίδια ώρα, ανακηρύχτηκε η δημιουργία αυτόνομης διοίκησης των ελεύθερων περιοχών με το όνομα “Δημοκρατία της Στράντζα” και μιας προσωρινής κυβέρνησης με έδρα την πόλη Βασιλικό (σήμερα Τσάρεβο της Βουλγαρίας, στην επαρχία Μπουργκάς).

Στο μεταξύ, η προσωρινή κυβέρνηση διατηρήθηκε συνολικά για είκοσι μέρες μέχρι την καταστολή της εξέγερσης από τον οθωμανικό στρατό.





Ο επίλογος των γεγονότων

Η οθωμανική διοίκηση έβλεπε με μεγαλύτερη καχυποψία τους χριστιανικούς πληθυσμούς, και αντί να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις για την βελτίωση των βασικών δικαιωμάτων του χριστιανικού στοιχείου, η καταπίεση εντάθηκε και δοκιμάστηκε η εμπιστοσύνη του πληθυσμού σε ανάλογες μελλοντικές αυτονομιστικές ενέργειες.

Πιθανολογείται ότι ένας από τους κυριότερους στόχους της εξέγερσης, που ήταν η εμπλοκή των Μεγάλων Δυνάμεων, επετεύχθη και κατάφεραν να πείσουν τις ευρωπαϊκές δυνάμεις να προσπαθήσουν να παρέμβουν στον σουλτάνο ώστε να υιοθετήσει μια πιο διαλλακτική στάση απέναντι στους χριστιανούς υπηκόους, αν και η πίεση αντίθετα εντάθηκε στο χριστιανικό στοιχείο και οδήγησε, μετά την Επανάσταση των Νεότουρκων, στη κήρυξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου το 1912.

Η επανάσταση των Νεότουρκων

Εν συνεχεία σημειώθηκε η Επανάσταση των Νεότουρκων, και η κήρυξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου το 1912.

Όπως επισημαίνει ο βρετανός ερευνητής, H. N. Brailsford, “το Ίλιντεν ήταν η πρώτη οργανωμένη απόπειρα του βουλγαρικού στοιχείου στην Μακεδονία και την Θράκη, μετά την διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Βουλγαρίας το 1903”.



Πηγή: Wikipedia, Brailsford, Henry Noel, “Οι σλαβόφωνοι της Μακεδονίας: η πορεία της ενσωμάτωσης στο ελληνικό εθνικό κράτος”, 1870-1940 – Γούναρης Βασίλης
altsantiri.gr