Η Δύναμη της Αρνητικής Σκέψης

Τόσο η αρχαία φιλοσοφία όσο και η μοντέρνα ψυχολογία προτείνουν ότι οι πιο «σκοτεινές» σκέψεις μπορούν να μας κάνουν χαρούμενους. Το συναίσθημα της χαράς είναι ένα από τα πιο καθοριστικά συναισθήματα της ζωής. Όμως ο άνθρωπος συχνά έρχεται αντιμέτωπος με την πρόκληση να παραμείνει χαρούμενος παρά το γεγονός ότι όλα γύρω του μπορεί να πηγαίνουν στραβά. Ας πούμε είναι δύσκολο να είναι κανείς χαρούμενος όταν έχει περάσει μια ολόκληρη ημέρα στις δημόσιες υπηρεσίες χωρίς κανένα απολύτως αποτέλεσμα ή είναι επίσης δύσκολο να είναι κανείς χαρούμενος όταν κακόβουλοι άνθρωποι τεστάρουν συνεχώς τις αντοχές του.



Έτσι λοιπόν για να αντιμετωπίσουμε τέτοιες και άλλες παραπλήσιες καταστάσεις, οι ψυχολόγοι, τα περιοδικά ακόμα και βιβλία, μας συμβουλεύουν να«σκεφτόμαστε θετικά», δίνουν δηλαδή την ίδια συμβουλή που έξι δεκαετίες πριν ο Norman Vincent Peale, συγγραφέας του βιβλίου «Η Δύναμη της Θετικής Σκέψης», ένθερμα υποστήριζε. (Κάποτε μάλιστα πρότεινε ότι θα πρέπει να κάνουμε «μια σκόπιμη προσπάθεια να μιλάμε ελπιδοφόρα για τα πάντα»). Το πιο κοινό βέβαια αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας είναι ότι όσο πιο πολύ προσπαθούμε να πιέζουμε τον εαυτό μας να σκέφτεται θετικά, τόσο πιο πολύ βυθιζόμαστε σε σκοτεινές σκέψεις.
Παραλλαγές της φιλοσοφίας του Peale βρίσκονται βαθιά ριζωμένες στην αμερικανική κουλτούρα, όχι μόνο στο πώς χειριζόμαστε απλά καθημερινά περιστατικά και κοινωνικές περιστάσεις αλλά και σε τομείς όπως είναι ο εργασιακός, ο οικονομικός και όχι μόνο. Παρ’ όλα αυτά έρευνες προτείνουν ότι ζωηρές επιβεβαιώσεις σχεδιασμένες να μας ανεβάζουν τη διάθεση, μέσω της επανάληψης και του οραματισμού μιας ενδεχόμενης επιτυχίας, συχνά έχουν το άκρως αντίθετο αποτέλεσμα.
Ευτυχώς, τόσο η αρχαία φιλοσοφία όσο και η σύγχρονη ψυχολογία μας παροτρύνουν να στρέψουμε την προσοχή μας σε μια εναλλακτική λύση: μια αντι-διαισθητική προσέγγιση που θα μπορούσε να οριστεί ως «το αρνητικό μονοπάτι προς την ευτυχία». Αυτή η προσέγγιση βοηθά να εξηγήσουμε μερικά παράδοξα, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι πολίτες χωρών στις οποίες επικρατεί οικονομική ανασφάλεια ,συχνά καταγράφονται ως πιο ευτυχισμένοι από πολίτες πλουσιότερων χωρών, ή το γεγονός ότι πολλοί επιτυχημένοι επιχειρηματίες απορρίπτουν τη ιδέα του να θέσουν σταθερούς στόχους.





Ένας πρωτοπόρος του όρου «αρνητικό μονοπάτι» ήταν ο Αμερικανός ψυχοθεραπευτής Albert Ellis, ο οποίος πέθανε το 2007. Ο Ellis έφερε ξανά στην επιφάνεια μια σκέψη – κλειδί των Στωικών Φιλοσόφων της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης: ότι μερικές φορές ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσουμε ένα αβέβαιο μέλλον είναι να επικεντρωθούμε όχι στο καλύτερο αλλά στο χειρότερο «σενάριο».
Ο Σενέκας ο Στωικός ήταν ριζοσπαστικός σε αυτό το θέμα. «Αν φοβάσαι ότι θα χάσεις τα πλούτη σου» κάποτε συμβούλευσε «όρισε ένα συγκεκριμένο αριθμό ημερών κατά τη διάρκεια των οποίων θα πρέπει να είσαι ευχαριστημένος με πενιχρές απολαβές και παλιά ρούχα και τότε αναρωτήσου εάν ήταν αυτή η κατάσταση που τόσο πολύ φοβόσουν.»


Το να σκεφτόμαστε λεπτομερώς τα «χειρότερα σενάρια» – μια τεχνική που οι Στωικοί ονόμαζαν «προμελέτη των κακών» μπορεί να βοηθήσει στο να υπονομεύσουμε την δύναμη που έχει το μέλλον να μας γεμίζει με άγχος. Η ψυχολόγος Julie Norem υπολογίζει ότι περίπου το ένα τρίτο των Αμερικανών χρησιμοποιεί ενστικτωδώς αυτή την στρατηγική, την οποία η ίδια ονομάζει «αμυντικό πεσιμισμό». Η θετική σκέψη, αντιθέτως, είναι η προσπάθεια να πείσουμε τον εαυτό μας ότι όλα θα πάνε καλά, κάτι το οποίο έχει τη δύναμη να ενισχύει τη πεποίθηση ότι θα ήταν απολύτως καταστροφικό εάν τελικά δεν πήγαιναν όλα καλά.
Στις αμερικανικές επιχειρήσεις, ίσως το πιο ευρέως διαδεδομένο δόγμα της «θετικής φιλοσοφίας» είναι η σημαντικότητα του να θέτει κανείς μεγάλους, τολμηρούς στόχους για μια επιχείρηση, ενώ από την άλλη οι υπάλληλοι ενθαρρύνονται (ή για την ακρίβεια εξαναγκάζονται) να θέτουν στόχους που είναι «SMART» – «Specific (συγκεκριμένοι), Measurable (μετρήσιμοι), Attainable (εφικτοί), Relevant (σχετικοί) , Timely (έγκαιροι)».
Η παραπάνω όμως θεωρία αρχίζει να καταρρέει. Κατ’ αρχήν, οι αυστηροί και άκαμπτοι στόχοι ίσως οδηγήσουν τους υπαλλήλους σε ανηθικότητες. Σε μια έρευνα που διεξήχθη από την καθηγήτρια διοίκησης επιχειρήσεων Lisa Ordonez και τους συναδέλφους της, οι συμμετέχοντες έπρεπε να φτιάξουν λέξεις από ένα σύνολο τυχαίων γραμμάτων όπως στο δημοφιλές επιτραπέζιο παιχνίδι Scrabble.Το πείραμα τους επέτρεψε να καταγράψουν την πρόοδό τους ανώνυμα – και αυτοί στους οποίους είχε δοθεί συγκεκριμένος στόχος που έπρεπε να επιτύχουν, είπαν ψέματα πολύ πιο συχνά από αυτούς που απλά τους δόθηκε η οδηγία «Βάλτε τα δυνατά σας».
Οι στόχοι μπορεί ακόμα και να οδηγήσουν στην αποτυχία. Όπως μια ομάδα οικονομολόγων κατέγραψε, πολλοί οδηγοί ταξί από την Νέα Υόρκη βγάζουν λιγότερα χρήματα σε βροχερό καιρό από αυτά που θα μπορούσαν να βγάλουν, απλά και μόνο επειδή σταματούν να δουλεύουν μόλις φτάσουν το νοητό στόχο που καθ’ αυτούς αποτελεί ένα καλό μεροκάματο.
Το να επικεντρωνόμαστε σε ένα και μόνο στόχο εις βάρος άλλων παραγόντων, μπορεί επίσης να παραποιήσει μια επιχειρηματική αποστολή ή ακόμα και την προσωπική ζωή ενός ατόμου λέει ο Christopher Kayes, βοηθός καθηγητή στο Πανεπιστήμιο George Washington D.C. Ο καθηγητής Kayes, ο οποίος έχει μελετήσει την υπερβολική διάθεση του ανθρώπου να επιτύχει τους στόχους του («overpursuit of goals») θυμάται μια συζήτηση με κάποιο στέλεχος εταιρείας, ο οποίος του είπε ότι στόχος του ήταν να γίνει εκατομμυριούχος μέχρι την ηλικία των 40 και τα κατάφερε. Όμως ήταν επίσης διαζευγμένος, είχε προβλήματα υγείας και τα παιδιά του δεν του μιλούσαν πια. «Πίσω από την εμμονή με τους στόχους βρίσκονται συναισθήματα ανασφάλειας», προτείνει ο καθηγητής Kayes.
Το να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα ανασφάλειας που νοιώθουμε, δεν είναι το κλειδί μόνο για μια ισορροπημένη ζωή αλλά οδηγεί επίσης στην ευημερία. Ο υπέρτατη αξία της θεωρίας «αρνητικό μονοπάτι» μπορεί να μην είναι να ενισχύσει τα ευχάριστα συναισθήματα ή ακόμα την ιδέα της επιτυχίας αλλά είναι απλά ο ρεαλισμός. Το μέλλον είναι πραγματικά αβέβαιο, άλλωστε, και τα πράγματα μπορεί να πάνε στραβά καθώς επίσης και καλά. Συχνά όμως ο άνθρωπος ενθαρρύνεται από μια τάση να βάλει ένα τέλος σε ό,τι αναπόφευκτες εκπλήξεις μπορεί να κρύβει το μέλλον .
Αυτό είναι ιδιαίτερα αλήθεια για το μεγαλύτερο αρνητικό όλων. Μπορεί άραγε να ωφεληθούμε από το να σκεφτόμαστε τη θνησιμότητά μας πιο συχνά απ’ ότι συνήθως; Όπως δήλωσε ο Steve Jones: «Το να θυμάσαι ότι κάποια στιγμή θα πεθάνεις είναι ο καλύτερος τρόπος που ξέρω, για να αποφεύγω να πέφτω στην παγίδα του να σκέφτομαι ότι κάτι θα χάσω.»
Όσο και να μπαίνουμε σε πειρασμό να συμφωνήσουμε με του Woody Allen την στάση απέναντι στο θάνατο – «Είμαι ένθερμος πολέμιός του» («I’m strongly against it») – υπάρχουν πολλά να ειπωθούν για να τον αντιμετωπίσουμε παρά για να τον αρνηθούμε. Υπάρχουν κάποια γεγονότα στη ζωή που ακόμα και η πιο ισχυρή θετική σκέψη δεν μπορεί να τα αλλάξει.

του Oliver Burkeman, “The Wall Street Journal”

Τη μετάφραση του κειμένου επιμελήθηκε η κυρία Μαρία Δερμεντζή η οποία είναι καθηγήτρια της Αγγλικής Γλώσσας.

Πηγή: telepnyka.wordpress.com , online.wsj.com
antikleidi.com