Η Τουρκία χρησιμοποιεί το νερό ως υπερόπλο ενάντια στους λαούς της Βόρειας Συρίας

Η κοίτη του ποταμού Balikh (Belîx), όπως είναι σήμερα, παρά το γεγονός ότι ο Χειμώνας μόλις έχει τελειώσει και αναμένεται, όπως συνήθως, ένα ιδιαίτερα θερμό καλοκαίρι.
Εκτός από τον Ευφράτη, οι δυο κύριοι παραπόταμοί του, ο Balikh και ο Khabour είναι η σημαντικότεροι προμηθευτές νερού της περιοχής. Η γεωργία βορειοανατολικά της Ράκα και μέχρι τα σύνορα με την Τουρκία εξαρτάται πλήρως από τον Balikh. Σήμερα μια έκταση 1.000 εκταρίων στη βόρεια Συρία, καθ’ όλο το μήκος του ποταμού (περίπου 110 χιλιόμετρα) απειλείται με περιβαλλοντική καταστροφή. Μακροπρόθεσμα όλη η βόρεια Συρία αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της ερημοποίησης.

Δυτικότερα, στο Αφρίν, οι Τούρκοι εισβολείς έχουν κόψει την ύδρευση σε μεγάλες εκτάσεις της περιοχής, με αποτέλεσμα, λόγω της έλλειψης νερού, της λεηλασίας γεωργικών μηχανημάτων και της μετατόπισης πληθυσμών, να μην μπορούν να πραγματοποιηθούν οι αναγκαίες, για την εποχή, γεωργικές εργασίες.
Σύμφωνα με την Επιτροπή Γεωργίας του Αφρίν, 14 εκατομμύρια ελαιόδεντρα κινδυνεύουν με μαρασμό και η κύρια γεωργική δραστηριότητα της περιοχής που είναι η παραγωγή ελαιόλαδου και ελαιών, κινδυνεύει με απόλυτη καταστροφή.
Ο ΠΌΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΎ
Μέσα στην ευρύτερη «πυριτιδαποθήκη» της Ανατολικής Μεσογείου, η Τουρκία παίζει βασικό και επικίνδυνο ρόλο. Η αστική τάξη της Τουρκίας ποτέ δεν παραιτήθηκε από την διεκδίκηση των εδαφών της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τον έλεγχο των δρόμων του πετρελαίου, τα ενεργειακά κοιτάσματα, το Αιγαίο. Τουρκικά στρατεύματα υπάρχουν και δρουν έξω από την Τουρκία σε τρεις ξένες χώρες: Στην Κύπρο, στρατεύματα κατοχής από το 1974, στο Ιράκ μπαινοβγαίνουν κυνηγώντας Κούρδους αντάρτες του PKK, και στο συριακό έδαφος με την επέμβαση στην πόλη Jarablus και την εισβολή στο Καντόνι και τη πόλη του Αφρίν, που αποτελεί μέρος σχεδίου κατάληψης συριακού εδάφους, με πρόσχημα την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και στόχο τους Κούρδους της Ροζάβα.
Σημαντικό υπερόπλο στην υλοποίηση των τουρκικών σχεδίων είναι ο έλεγχος του νερού. Για τον πόλεμο του νερού στην περιοχή, με αφορμή την ολοκλήρωση ενός ακόμη φράγματος στον Τίγρη, το οποίο έχει τη δύναμη να ελέγξει την ίδια την ύπαρξη του Ιράκ και της Συρίας, είχαμε γράψει, τον Δεκέμβρη του 2016, εδώ.
Οι πηγές του Τίγρη και του Ευφράτη, όπως και οι σπουδαιότεροι παραπόταμοι του Ευφράτη, βρίσκονται στο τουρκικό έδαφος και μάλιστα διασχίζουν εδάφη τα οποία κατοικούνται κύρια από τους Κούρδους.
Ο Ευφράτης έχει συνολικό μήκος 2.760 χιλιόμετρα, πηγάζει από την περιοχή της Τουρκικής Αρμενίας, διασχίζει όλο το βόρειο Κουρδιστάν (Τουρκία), περνάει στη Συρία, δυτικά του Κομπανί, μετατρέποντας ένα μεγάλο μέρος της ερήμου σε εύφορη γη, και νοτιοανατολικά περνάει στο Ιράκ, όπου συνεχίζει την ζωογόνα πορεία του και στα τελευταία χιλιόμετρα της διαδρομής του χύνεται στον Περσικό Κόλπο, αφού ενωθεί με τον άλλο γίγαντα, τον Τίγρη ποταμό.
Ο Τίγρης έχει μήκος 1.850 χιλιόμετρα, πηγάζει από τα όρη του βόρειου Κουρδιστάν, διασχίζει τα εδάφη του Κουρδιστάν, διέρχεται από ένα βορειοανατολικό άκρο της Ροζάβα στη Συρία και απλώνεται στη πεδιάδα της Μεσοποταμίας, στο Ιράκ, μέχρι να ενωθεί με τον Ευφράτη.
Ο Ευφράτης μαζί με τον Τίγρη ουσιαστικά είναι ο λόγος ύπαρξης της Συρίας και του Ιράκ. Χωρίς αυτά τα δυο ποτάμια οι δύο χώρες θα είχαν μετατραπεί σε μια τεράστια άγονη και ακατοίκητη έρημο.

Η 50χρονη Αντιλλά Φινχαάν ελέγχει τη γη της στην Αλ Λατιφίγια, στο Ιράκ, τον Ιούλη του 2009. Τα φράγματα στη Συρία και την Τουρκία σε συνδυασμό με μια διετή ξηρασία συρρίκνωσαν τον Ευφράτη και μαζί εξαφάνισαν καλλιέργειες και γόνιμη γη. (φωτό Hadi Mizban / AP)
Σήμερα, μετά τον πόλεμο στο Ιράκ, την «Αραβική Ανοιξη» και τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στη Συρία, δεν υπάρχουν συνομιλητές για να συζητήσουν την κατανομή των υδάτων. Ετσι μόνη της η Τουρκία υλοποιεί σχέδια που έχει εκπονήσει από πολλά χρόνια.
Η τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας, Τανσού Τσιλέρ εκφράζοντας τον τρόπο που σκέπτεται η Άγκυρα, δήλωνε τον Νοέμβρη του 1993:
«Η Τουρκία δεν θέλει να χρησιμοποιήσει τίποτα εναντίον κανενός. Όμως το δικαίωμα και η δυνατότητα αυτή είναι της Τουρκίας. Διότι σε όλα τα μέρη του κόσμου απ’ όπου αναβλύζει το νερό, το δικαίωμα χρήσης του ανήκει στην χώρα εκείνη. Η Τουρκία δεν θα παραιτηθεί από το δικαίωμα χρήσης του νερού, όμως θέλουμε να δώσουμε και στους φίλους μας. Οσο διαρκούν οι καλές σχέσεις μας τους γείτονές μας, θα τους δίνουμε».
Είχε προηγηθεί «χιουμοριστική» δήλωση – παρατήρηση του Ντεμιρέλ τον Γενάρη του 1993 στη Δαμασκό:
«Αν η Συρία επιθυμεί διαμοιρασμό των υδάτων, δεν υπάρχει λόγος να μην αποδεχθεί και διαμοιρασμό των πετρελαίων της με τους γείτονές της».
Το σοβαρό πρόβλημα για τη Συρία και το Ιράκ που αποτελεί και η ποιότητα του νερού που καταλήγει σ’ αυτές, αφού τα νερά των τουρκικών αρδεύσεων που επιστρέφουν στις κοίτες των ποταμών επιβαρυμένα με λιπάσματα, μεταλλικά άλατα και φυτοφάρμακα, περιγράφηκε από τον εκπρόσωπο του GAP, Νεσμετίν Σαφάογλου, στα εγκαίνια της πρώτης σήραγγας (9.11.1994), ο οποίος δήλωσε:
«Κρατάμε τα μισά και τους δίνουμε τα μισά. Μοιραζόμαστε τα νερά σαν αδέλφια!»
Για να μπορέσει η Τουρκία να αξιοποιήσει τον έλεγχο των υδάτων, πρέπει να σιγουρευτεί ότι δεν θα δημιουργηθούν κουρδικές οντότητες στις περιοχές (αυτόνομες περιοχές, αυτοδιάθεση των κουρδικών πληθυσμών, ανεξάρτητο κράτος κλπ) και αυτός είναι ο βασικός λόγος των σφαγών του τουρκικού κράτους στο βόρειο Κουρδιστάν, με στόχο την πλήρη αποκουρδοποίηση της περιοχής, ή, στην καλύτερη περίπτωση την μεταφορά των πληθυσμών με μέθοδες εκτόπισης και πλήρη «τουρκοποίησή» τους στα μεγάλα αστικά κέντρα όπου θα αναζητήσουν καταφύγιο. Σ’ αυτό το σχέδιο εντάσσεται η φυλάκιση, ενάντια σε κάθε έννοια δικαίου, των ηγετών του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP), μαζί με πολλούς βουλευτές και δημάρχους των κουρδικών περιοχών. Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η αιματηρή επέμβαση στη Ροζάβα, εναντίον των Κούρδων, και το κυνήγι του PKK στο Ιράκ, στα εδάφη του ιρακινού Κουρδιστάν που λίγο πολύ ελέγχει η Τουρκία πολιτικά.

Η μεταφορά του Τύμβου του Ζεϊνέλ Μπέη, του πιο σημαντικού μνημείου, ηλικίας 650 χρόνων (αρχιτεκτονικό δείγμα της περιόδου 1462 – 1482), έγινε στις 12 Μάη του 2017, για να ολοκληρωθεί το φράγμα του Ιλίσου, που θα βυθίσει και θα εξαφανίσει την περιοχή της Χασάνκεϊφ, με τους εκατοντάδες αρχαιολογικούς χώρους, μαζί με τους αρχαιολογικούς θησαυρούς, πολιτιστική κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας, ηλικίας 12.000 ετών, που βρίσκονται ακόμα θαμμένοι στο έδαφός της.
Το φράγμα Ιλίσου, στον Τίγρη ποταμό, στο βόρειο Κουρδιστάν, στην επαρχία Μπάτμαν, είναι σχεδόν έτοιμο. Ο τύμβος του Ζεϊνέπ Μπέη έχει ήδη μεταφερθεί. Απομένει η μεταφορά άλλων 8 μνημείων και στο τέλος του 2018 η περιοχή Χασάνκεϊφ (Hasankeyf) θα βυθιστεί μαζί με 300 περίπου αρχαιολογικούς χώρους, ηλικίας μέχρι 12.000 χρόνων. Μια περιοχή πλουσιότερη σε ευρήματα από την Έφεσο, την Τροία και την Καππαδοκία. Ένα έγκλημα ενάντια στην Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά, εφάμιλλη της καταστροφής του βουδιστικού ναού από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και της καταστροφής της Παλμύρας από τους ισλαμοφασίστες του ISIS στη Συρία.
Η κύρια λειτουργία του φράγματος θα είναι η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας 1200 MW. Υπολογίζεται να έχει διάρκεια ζωής 50 με 70 χρόνια. Γι’ αυτά τα αμφίβολα βραχυπρόθεσμα κέρδη:
— Θα εξαφανιστεί οριστικά η Χασάνκεϊφ, με τους εκατοντάδες αρχαιολογικούς χώρους, μαζί με τους αρχαιολογικούς θησαυρούς, πολιτιστική κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας, ηλικίας 12.000 ετών, που βρίσκονται ακόμα θαμμένοι στο έδαφός της.
— Ξεριζώνεται ο κουρδικός πληθυσμός της περιοχής, εκτοπίζοντας γύρω στις 78.000 ανθρώπους που θα δουν τα χωριά τους και τα χωράφια τους να εξαφανίζονται μέσα στα νερά του Τίγρη.
— Θα επιφέρει τεράστιες ζημιές στο ευαίσθητο οικοσύστημα της Μεσοποταμίας, εξαφανίζοντας αρκετά είδη ζωής στη περιοχή, και
— Θα δώσει την δυνατότητα στην Τουρκία να ελέγξει πλήρως τους υδάτινους πόρους του Τίγρη εμποδίζοντάς τους να φτάνουν πλέον, στη Συρία και το Ιράκ.
Το Κίνημα Οικολογίας της Μεσοποταμίας και η πρωτοβουλία «Σώστε τη Χασάνκεϊφ», δίνοντας μια ακόμη μάχη, ανακήρυξαν την 28η Απριλίου Παγκόσμια Ημέρα Δράσης τόσο για το Sur όσο και για το Hasankeyf.

Άποψη της περιοχής Χασάνκεϊφ, με τους σημαντικότατους αρχαιολογικούς θησαυρούς, που πρόκειται να καταβυθιστούν στο τέλος του χρόνου.
Ο πόλεμος του νερού δεν ξεκίνησε πρόσφατα, είναι υπόθεση δεκαετιών και σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη και αποτελεί μόνιμη εστία εντάσεων στη Μέση Ανατολή. Ο έλεγχος των νερών του Τίγρη και του Ευφράτη δεν είναι, ασφαλώς, τα μοναδικά προβλήματα της περιοχής.
Το πρόβλημα του νερού στη Μέση Ανατολή είναι το πλέον επίμαχο εξαιτίας της κοινωνικο – πολιτικής αβεβαιότητας των σχέσεων στη περιοχή, ανάμεσα στο Ισραήλ και τους γείτονές του, την Αίγυπτο και την Αιθιοπία και την Τουρκία με τη Συρία και το Ιράκ.
Τα νερά, γύρω από τα οποία υπάρχουν διαμάχες, χρησιμοποιούνται σαν όπλα και δημιουργούν εντάσεις, ανάμεσα στα άλλα, είναι: Ο ποταμός Μπανίγια που αφορά τα υψίπεδα του Γκολάν και τις σχέσεις Ισραήλ και Συρίας. Η κατανομή των υδάτων του Ιορδάνη μεταξύ της Ιορδανίας, της Συρίας, του Ισραήλ και της Παλαιστίνης. Η Δυτική Οχθη αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα χρησιμοποίησης των νερών ως απόλυτου όπλου, που χρησιμοποιεί το Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστινίων. Το πολύπαθο τρίγωνο του ποταμού Γιαρμούκ είναι ακόμα μια πηγή προβλημάτων ανάμεσα σε Λίβανο, Ισραήλ και Ιορδανία.
Η διαφαινόμενη ήττα του ISIS δεν εγγυάται την ειρήνη στην περιοχή. Τα μεγάλα παγκόσμια συμφέροντα και οι περιφερειακοί ιμπεριαλιστές της περιοχής διαγκωνίζονται, με τα μάτια στην επόμενη μέρα, για να πάρουν καλύτερες θέσεις στο μοίρασμα της λείας που θα ακολουθήσει, βάζοντας σε κίνδυνο, εκτός από τους πολύπαθους λαούς της περιοχής και την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
του Ανδρέα Δενεζάκη