Τα 4+1 μέτωπα της χώρας και ο γρίφος του Μαξίμου

Η φωνή από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ακουγόταν ανήσυχη. «Θεώρησα πως πρέπει να ενημερωθείς για μια σειρά από ζητήματα που έχουν σχέση με τις τρέχουσες εξελίξεις οι οποίες δεν αφορούν πια μόνον την κυβέρνηση αλλά την χώρα» είπε κοφτά ο συνομιλητής. Η κουβέντα κράτησε επί ένα ημίωρο. Αυτό δεν ήταν τηλεφώνημα αλλά κανονικό briefing σε ρυθμό πολυβόλου. Όταν ολοκληρώθηκε η συνομιλία χρειάστηκε κάποιος χρόνος για να «τακτοποιηθούν» οι πληροφορίες σε κουτάκια ώστε να διατυπωθούν στην οθόνη του υπολογιστή. Άχαρη δουλειά όταν καμία από αυτές τις πληροφορίες δεν απέπνεε αισιοδοξία.

Η κυβέρνηση εντός του επομένου διμήνου έχει να διαχειριστεί 4 προβλήματα που αφορούν τη χώρα, όλα μείζονος και διαχρονικής σημασίας, και ένα πρόβλημα που αφορά την ίδια και κυρίως την ηγετική ομάδα του Μαξίμου. Το υπάρχον πολιτικό σύστημα συνολικά και το πολιτικό προσωπικό ειδικά δεν είναι ενδεχομένως σε θέση να διαχειριστούν ταυτόχρονα τα ανοικτά μέτωπα. Οι σχεδιασμοί θα έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί εδώ και καιρό (πολύ καιρό) και οι στρατηγικές όσο και οι τακτικές να είχαν προσδιοριστεί με ακρίβεια επί χάρτου.

Ποια είναι τα ζητήματα

Α) Ελληνοτουρκικά

Οι ανατροπές στο διεθνές περιβάλλον και κυρίως οι συνεχείς εναλλαγές στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ ως προς τα κρίσιμα διεθνή ζητήματα αλλά και η δυσκολία ακριβούς προσδιορισμού των πραγματικών προθέσεων του συστήματος Ερντογάν στην Εγγύς Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο, καθιστούν τους όποιους χειρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης από προβληματικούς έως και ευάλωτους.

Ο συνομιλητής ήταν ιδιαιτέρως θορυβημένος ως προς την διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος «Nobody listens - nobody understands - nobody answers» στις ελληνοτουρκικές επαφές κατά την τελευταία χρονική περίοδο. Πρόκειται για έναν έστω άτυπο «διάλογο κωφών» ένθεν και ένθεν του Αιγαίου. Οι σημαντικοί συντελεστές του Υπουργείου Εξωτερικών, οι σοβαροί κυβερνητικοί σύμβουλοι, οι αξιόπιστοι πανεπιστημιακοί παράγοντες, όλοι ανεξαιρέτως εκφράζουν τον φόβο (δεν πρόκειται πια για ανησυχία) πως μια σοβαρή έως και πολύ σοβαρή σύγκρουση Ελλάδaς - Τουρκίας, στο Αιγαίο ή τον Κυπριακό χώρο, είναι πιθανή έως το καλοκαίρι του 2018. Οι διμερείς σχέσεις - συνεννοήσεις και οι δίαυλοι επικοινωνίας λειτουργούν αναποτελεσματικά και χωρίς δυνατότητα αποφυγής της εμπλοκής. Το πρόσφατο περιστατικό στα Ίμια, καθώς και το θεωρητικά χαμηλής έντασης περιστατικό στον Έβρο, αναδείχθηκαν σε μείζονα ζητήματα. Για άλλη μια φορά η πρωτοβουλία ανετέθη, ένθεν κακείθεν στα ΜΜΕ και τα social media τα οποία διαμόρφωσαν εν πολλοίς τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης. Η δεύτερη υπόθεση του Έβρου εκτιμάται πως στον πυρήνα της είναι περισσότερο περίπλοκη από όσο εμφανίζεται με πιθανές εμπλοκές ακόμη και τρίτων σεναρίων, εκτός των διπλωματικών και στρατιωτικών διαστάσεων. Η εμπλοκή στη διαχείριση της υπόθεσης της ΕΥΠ από την ελληνική πλευρά και της Στρατοχωροφυλακής και ΜΙΤ από την τουρκική πλευρά αφήνουν πολλά περιθώρια ερμηνειών και εκτιμήσεων. Η πληροφόρηση δίνεται με το σταγονόμετρο. Ενδεχομένως αργότερα να καταδειχθεί πως στην υπόθεση των 2 στρατιωτικών αποκρύφτηκαν στοιχεία εξ αρχής και μάλιστα και από τις δύο πλευρές. Η δημοσιογραφική έρευνα δεν επαρκεί για την ανάσυρση πληροφοριών οι οποίες αφορούν τις λειτουργίες «Βαθέος Κράτους» και στις δύο όχθες του ποταμιού.

Η Κυπριακή ΑΟΖ είναι το δεύτερο σκέλος του ιδίου ζητήματος. Αιωρείται η αίσθηση πως οι εμπλεκόμενοι διεθνείς παράγοντες στο ενεργειακό μέτωπο της Ανατολικής Μεσογείου, ΗΠΑ, Ισραήλ. Ευρωπαϊκή Ένωση γενικά, Γαλλία και Ιταλία ειδικά, Αίγυπτος και οι ιδιωτικές πετρελαϊκές εταιρείες συμπληρωματικά πιέζουν αφάνταστα την Λευκωσία να προχωρήσει σε αποσπασματική ενεργοποίηση των διακοινοτικών συνομιλιών με μόνο ζήτημα στην Ατζέντα τους υδρογονάνθρακες και σκοπό την υπογραφή «Ενδιάμεσης Συμφωνίας» για την εκμετάλλευση της εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Ο φόβος της Αθήνας αφορά τη διαφαινόμενη επέκταση αυτής της Ατζέντας με χαρακτήρα του κατεπείγοντος έτσι ώστε Τουρκία και Ελλάδα να κληθούν (υποχρεωθούν ή εξαναγκαστούν) να συζητήσουν εφ’όλης της ύλης για Αιγαίο και Κύπρο. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν είναι προετοιμασμένο για μια τέτοια προοπτική. Το αντίθετο συμβαίνει.

Β) Σκοπιανό

Το δεύτερο μέτωπο προσδιορίζεται στη διαχείριση του ιδιαίτερα οδυνηρού ως προς τη διεκπεραίωσή του, προβλήματος με την ΠΓΔΜ. Η κατάσταση έχει «ξεφύγει» από τα πλαίσια τα οποία θεωρητικά είχε σχεδιάσει ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς. Η δημόσια, καλύτερα τηλεοπτική, διαπραγμάτευση η οποία επελέγη ως «εργαλείο» διπλωματικού χειρισμού εξώθησε και τις δύο πλευρές να εξαντλήσουν το οπλοστάσιο που διέθεταν σε έναν αδιέξοδο πόλεμο εντυπώσεων προκειμένου να καθησυχάσουν την κοινή γνώμη ένθεν κακείθεν με αποτέλεσμα η άσκηση πολιτικής να ανατεθεί στα ΜΜΕ και τα social media. Ήταν φυσικό λοιπόν να εκτραχυνθεί ο διπλωματικός διάλογος και «φορτωθεί» ο ήδη υπερφορτωμένος πολιτικά φάκελος με την «υπερβολή» που χαρακτηρίζει τον βαλκανικό χώρο όσον αφορά τις ιστορικές και εθνικού χαρακτήρα εκκρεμότητες. Η ηγεσία της ΠΓΔΜ παρασύρθηκε από τον εσπευσμένο χαρακτήρα, λόγω χρονοδιαγραμμάτων, που αυτόματα επιβάρυνε τη διμερή και τριμερή (μεσολάβηση Μάθιου Νίμιτς) διπλωματική διαπραγμάτευση με αποτέλεσμα η κυβέρνηση των Σκοπίων να θεωρεί πώς διαθέτει περιθώρια ελιγμών και απαιτήσεων που υπερβαίνουν το πλαίσιο υποχωρήσεων στις οποίες έχει την δυνατότητα να προβεί η Αθήνα. Οι συνομιλητές του πρωθυπουργού Ζόραν Ζάεφ στο ΝΑΤΟ, την ΕΕ, την Τουρκία και εσχάτως στις ΗΠΑ φέρονται να «φούσκωσαν» τα αυτιά του νέας γενιάς πολιτικού της FYROM. Υπ’ αυτές τις συνθήκες η κυβέρνηση πολύ δύσκολα μπορεί να φέρει στη Βουλή για επικύρωση μία συμφωνία η οποία δεν θα είναι άμεσα εφαρμόσιμη αλλά θα παραπέμπει στο μέλλον την υλοποίηση δεσμεύσεων που θα αφορούν τα σημαντικά ζητήματα πέραν του ονοματολογικού. Δηλαδή όλο το παράπλευρο και ασύμμετρων επιπτώσεων σκεπτικό που αφορά τις συνταγματικές τροποποιήσεις για την ακύρωση αλυτρωτικών προθέσεων, τους προσδιορισμούς των εννοιών της καταγωγής – ιθαγένειας, της ονομασίας της τοπικής Αρχιεπισκοπής (θέμα σύνθετο που αφορά και το Φανάρι αλλά και το Πατριαρχείο Σερβίας), την ονομασία της γλώσσας (επίσης σύνθετη υπόθεση που αφορά και την Βουλγαρία), τις εμπορικές ονομασίες προέλευσης ή και εξαγωγικών – εισαγωγικών εταιρειών, brand names κλπ ή ακόμη και το περιεχόμενο των εκπαιδευτικών εγχειριδίων και συγγραμμάτων που αφορούν την δημόσια εκπαίδευση. Ο κατάλογος είναι μακρύς και διπλωματικά εξουθενωτικός.

Πώς λοιπόν ο πρωθυπουργός θα φέρει στη Βουλή ένα επί της ουσίας χρονοδιάγραμμα εφαρμογής μιας συμφωνίας προκειμένου ως αντάλλαγμα να προωθήσει, μέσω ελληνικής Βουλής και άρα μίας κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΠΓΔΜ με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ένταξη αυτής της χώρας στο ΝΑΤΟ. Οι συσχετισμοί δυνάμεων που υφίστανται εντός του ελληνικού πολιτικού συστήματος αυτήν την στιγμή καθιστούν απαγορευτικό έναν τέτοιο χειρισμό.

Παρά τις πιέσεις που ασκούνται από τον διεθνή παράγοντα τόσο προς την κυβέρνηση όσο και προς τα κόμματα, ένα τέτοιο σενάριο φαίνεται ανέφικτο. Ο κυβερνητικός εταίρος Πάνος Καμμένος φέρεται να έχει πεισθεί μετά από αλλεπάλληλες παρεμβάσεις δυτικών διπλωματών στην Αθήνα να κρατήσει την στάση της Αποχής στην ψηφοφορία στη Βουλή, αν και εφόσον τεθεί το ζήτημα προς επικύρωση. Ωστόσο η Νέα Δημοκρατία δια του προέδρου της φέρεται να έχει καταστήσει σαφές προς του ξένους συνομιλητές της πως δεν δεσμεύεται και πως αν υπάρξει διαφοροποίηση στάσης μεταξύ των κυβερνητικών εταίρων δεν έχει καμία πρόθεση να προσφέρει «κοινοβουλευτικό σωσίβιο» στον Αλέξη Τσίπρα για ένα τόσο φθοροβόρο και εκλογικά επικίνδυνο ζήτημα όπως το «Μακεδονικό».

Γ) Αλβανικό

Πρόκειται για έναν γρίφο οι διαστάσεις του οποίου έχουν επιμελώς επικαλυφθεί από δημόσια ρητορική και γενικόλογες αναφορές του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά ο οποίος όπως και στα άλλα ζητήματα διεκδίκησε και κέρδισε την αποκλειστικότητα διαχείρισης της διπλωματικής ατζέντας. Βεβαίως εσχάτως το Μαξίμου έχει αντιληφθεί τα όρια και τα περιθώρια αυτής της διαχείρισης από τον αναμφισβήτητο επιτελάρχη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής ωστόσο οι σημαντικές κινήσεις στην σκακιέρα έχουν ήδη πραγματοποιηθεί οπότε το πρωθυπουργικό περιβάλλον καλείται τώρα και εκ των υστέρων να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις, τα απόνερα και τις παράπλευρες (κρίσιμου μεγέθους) απώλειες.

Η κατάσταση με τα Τίρανα έχει ως εξής. Μετά από 6 χρόνια και μία συμφωνία που μια κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας υπέγραψε με την αντίστοιχη κυβέρνηση της Αλβανίας, ο Αλέξης Τσίπρας αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο να φέρει στο Κοινοβούλιο μία νέα συμφωνία με μικρότερο εύρος ΑΟΖ από εκείνο που είχε συμφωνηθεί και τελικά απορριφθεί (τεχνηέντως) από τα Τίρανα. Είναι προφανές πως η σημερινή κυβέρνηση δεν είναι σε θέση να το αποτολμήσει. Το πολιτικό κόστος θα είναι πολύ σημαντικό. Παράλληλα ο Αλέξης Τσίπρας θα πρέπει να επικυρώσει την άρση του εμπολέμου έχοντας δρομολογήσει (ή έχοντας δεσμευθεί) για την εξομάλυνση (πρόκειται για εξαιρετικά ευγενικό όρο) του «Τσάμικου Ζητήματος». Προσοχή, δεν πρόκειται για εδαφική διαφορά (προφανώς) αλλά για ιστορική και οικονομική αποκατάσταση των «Τσάμηδων». Η οποιαδήποτε συμφωνία περί οικονομικής αποζημίωσης θα επιφέρει την παράπλευρη απώλεια της «αναγνώρισης ιστορικής υπαιτιότητας». Καλά ξεμπερδέματα. Η όποια λοιπόν άρση του εμπολέμου θα έχει ως άμεση επίπτωση την κύρωση από την Βουλή της έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Αλβανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με ποια πειστική επιχειρηματολογία και στη βάση των παραπάνω δεδομένων η ελληνική κυβέρνηση θα φέρει στη Βουλή μία προβληματική συμφωνία που θα συνοδεύεται και από μια «ανταμοιβή», την ενεργοποίηση της διαδικασίας ένταξης της Αλβανίας στην ΕΕ με χρονικό ορίζοντα το 2015 όπως προβλέπει ο σχεδιασμός των Βρυξελών για τα Δυτικά Βαλκάνια;

Δ) Μνημόνιο - Έξοδος- Χρέος- Μεταμνημονιακό πακέτο

Στο μυαλό του Αλέξη Τσίπρα όλα ήταν «τακτοποιημένα». Ολοκλήρωση της 4ης αξιολόγησης, διαμόρφωση του πλαισίου για το χρέος, απόφαση για το πακέτο εξόδου από το μνημόνιο, προσεκτική ψηλάφηση των προθέσεων των αγορών και μετά, στα τέλη Οκτωβρίου με Νοέμβριο εκλογές σε περίπτωση ανάγκης, αλλιώς κάλπη στις 31 Μαΐου του 2019.

Για κάποιο λόγο, όταν οι πιέσεις από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ έγιναν αισθητές ως προς την ενσωμάτωση, το γρηγορότερο δυνατόν, λόγω ρωσικής διείσδυσης, των Δυτικών Βαλκανίων, ο υπουργός Εξωτερικών έπεισε το Μαξίμου πως είναι σε θέση να συνθέσει ένα πακέτο για το «Μακεδονικό» το οποίο θα αποσπούσε μια άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η ιδέα μπορεί να ήταν σωστή αλλά οι χειρισμοί από την πρώτη στιγμή την ακύρωσαν. Η εν κρυπτώ διαδικασία και η συνειδητή αποφυγή της εμπλοκής των πολιτικών κομμάτων και της Εκκλησίας σε έναν δημόσιο διάλογο με εκατέρωθεν εξηγήσεις οδήγησαν το εγχείρημα σε αποτυχία. Επήλθε ρήξη και όχι συναίνεση. Η αντιπολίτευση οχυρώθηκε πίσω από λαϊκό αίσθημα και η Εκκλησία ως αναμενόταν ηγήθηκε μεταξύ άλλων παραγόντων στην «συλλαλητηριοποίηση» του ζητήματος. Το στοίχημα χάθηκε. Το timing επίσης. Το ίδιο ακριβώς σενάριο παίχτηκε και με το Αλβανικό. Το κλίμα επιβαρύνθηκε από τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά και από τις (αναμενόμενες;) αντιδράσεις της Άγκυρας στο ζήτημα της Κυπριακής ΑΟΖ ( γεωτρύπανο της ΕΝΙ). Το χρονοδιάγραμμα που είχε «τακτοποιημένο» το Μαξίμου έπεσε στα βράχια ωθούμενο από τη θαλασσοταραχή στα εθνικά λεγόμενα ζητήματα.

Παρόλα αυτά ο πρωθυπουργός και η ομάδα του εξακολουθούν να πιστεύουν πως μια προσφυγή στις κάλπες πριν από την ολοκλήρωση της 4ης αξιολόγησης και της συζήτησης περί του χρέους θα ήταν καταστροφική για τον τόπο. Κανείς εκ των δανειστών δεν θα διευκόλυνε ομαλές εξελίξεις στα βασικά ζητήματα, χρέος και έξοδο από το πρόγραμμα, σε συνθήκες πολιτικής αστάθειας. Πόσο δε μάλλον από τη στιγμή που το ενδεχόμενο μη σχηματισμού κυβέρνησης μετά από εκλογές και άρα η εκ νέου προσφυγή στις κάλπες με πλήρως αναλογικό σύστημα είναι ήδη ορατό. Τα χρονικά λοιπόν περιθώρια ελιγμών στενεύουν απειλητικά. Αυτή η έλλειψη χρόνου οδηγεί αναπόφευκτα και στο 5ο μέτωπο που είναι ανοικτό.

Ε) Και το όνομα αυτού Πάνος Καμμένος

Το πρόσφατο ταξίδι του Αλέξη Τσίπρα στη Σκύρο για το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας ήταν αποκαλυπτικό ως προς τις σχέσεις μεταξύ του πρωθυπουργού και του υπουργού Αμύνης. Ο Πάνος Καμμένος πληροφορήθηκε την άφιξη του πρωθυπουργού στο νησί καθώς και το πρόγραμμά του. Με στρατιωτικό ελικόπτερο μετέβη και αυτός στην Σκύρο. Απροσκάλεστος. Παραβρέθηκε στην επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στην αεροπορική βάση του νησιού. Ο πρωθυπουργός αποχώρησε και δεν υπήρξε ούτε καν ένα κοινό γεύμα, μια συνάντηση για κουβέντα. Ο Πάνος Καμμένος επέστρεψε με το ελικόπτερο. Ο Αλέξης Τσίπρας παρέμεινε επί τριήμερο στο νησί.

Την απόφαση για την τοποθέτηση του Φώτη Κουβέλη στο υπουργείο Άμυνας την πληροφορήθηκε ο Πάνος Καμμένος στο… Τελ Αβίβ και μάλιστα τηλεφωνικώς. Περίεργα πράγματα για κυβερνητικούς εταίρους εν καιρώ επαναλαμβανόμενων κρίσεων σε όλα τα μέτωπα.

Ο αμερικανός πρέσβης κ. Πάιατ επισκέφθηκε το Υπουργείο Άμυνας απόντως του αρμοδίου υπουργού. Συνομίλησε με το Α ΓΕΕΘΑ και μόνον. Παρέμεινε επί μακρόν στο Πεντάγωνο. Οι ψίθυροι πολλαπλασιάστηκαν στα πολιτικά και δημοσιογραφικά γραφεία.

Πέρασαν 15 ημέρες από το περιστατικό στον Έβρο και ο Αναπληρωτής Υπουργός Αμύνης κ. Κουβέλης με δημόσια δήλωση του «άδειασε» τον υπουργό του ως προς τον όρο «όμηροι» που επανειλημμένα χρησιμοποιεί ο Πάνος Καμμένος ως προς τους δύο Έλληνες στρατιωτικούς. «Ο Φώτης Κουβέλης τοποθετήθηκε σε αυτήν τη θέση για να αντικαταστήσει, αν χρειαστεί, τον Καμμένο» βοά το πολιτικό και διπλωματικό ρεπορτάζ στην Αθήνα. «Ο Καμμένος και ο πρωθυπουργός επικοινωνούν το τελευταίο διάστημα μόνον με SMS» επιμένει μονότονα αυτήν την περίοδο έγκυρη κυβερνητική πηγή.

«Χωρίς Καμμένο στην κυβέρνηση αλλά με στήριξη των ΑΝΕΛ στη Βουλή η σημερινή κυβέρνηση έστω και με διασφαλισμένη την δεδηλωμένη πολιτικά δεν μπορεί να σταθεί πέρα από λίγες εβδομάδες» ακούστηκε να λέει η φωνή από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής το απόγευμα της Τρίτης 13 Μαρτίου. Το αδιέξοδο είναι προφανές. «Ο πρωθυπουργός γνωρίζει τα περιθώρια ελιγμών του. Είναι υποχρεωμένος να τα γνωρίζει» συνέχισε έστω και εάν πέφτουν έξω τα «τακτοποιημένα» χρονοδιαγράμματα. Το βράδυ της ίδιας ημέρας στο Γενικό Επιτελείο στην Άγκυρα είχε πια ξεκαθαρίσει πως η πτώση του Αφρίν ήταν ζήτημα ωρών. Λίγο πριν στην Ουάσιγκτον η εκπαραθύρωση του υπουργού Εξωτερικών και η τοποθέτηση του Μάικ Πομπέο στην νευραλγική αυτή θέση καθώς και της Τζίνα Χάσπελ στην ηγεσία της CIA ανακάτευε με οδυνηρό τρόπο την τράπουλα. Στο Ισραήλ οι πολιτικοί και στρατιωτικοί αναλυτές χειροκροτούσαν μην μπορώντας να συγκρατήσουν τον ενθουσιασμό τους. Προεξοφλούσαν μια σειρά από ανατροπές στην αμερικανική πολιτική στην Συρία (επί το επιθετικότερο) ως προς το Ιράν (αναμενόμενο) και προς την Σαουδική Αραβία όπου τα δεδομένα με τον νέο ισχυρό άνδρα στο Ριάντ αλλάζουν δραστικά. Άλλωστε αναμένεται στην Ουάσιγκτον όπου πολλά θα ξεκαθαρίσουν. Η Σαουδική Αραβία και από καραμπόλα η Ιορδανία βρίσκονται πριν από μια σημαντική στροφή (επί το δυτικότερον).

Υ.Γ. Λέγεται και ανακυκλώνεται εντόνως πως οι σχέσεις του Πάνου Καμμένου με τον Νίκο Κοτζιά είναι πλέον μη ανιχνεύσιμες! Λέγεται πως ο υπουργός Εξωτερικών διατηρεί αδημοσίευτα στο συρτάρι του έγγραφα από την Ελληνική Πρεσβεία του Ριάντ που έχουν σχέση με τα περίφημα «βλήματα», κυριολεκτικά και αλληγορικά, τα οποία θα προμηθευόταν η Σαουδική Αραβία από τα αποθέματα των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Λέγεται πως ο Πάνος Καμμένος γνωρίζει το περιεχόμενο αυτών των «διαρροών».

Νίκος Γεωργιάδης
AthensVoice