Oι εφημερίδες στην Αρχαία Ελλάδα

Από την Κατερίνα Μ. Μάτσου

Αν και μόνο οι Βασίλειες Εφημερίδες του Αλέξανδρου είναι γνωστές σήμερα, δεν μπορούμε να πούμε με...
βεβαιότητα πως τα φύλλα αυτά είναι μία καθαρά δική του επινόηση. Κάποιοι ιστορικοί ερευνητές υποστηρίζουν πως οι εφημερίδες του Αλέξανδρου αποτελούν τη συνέχεια μίας παλαιότερης παράδοσης των Μακεδόνων βασιλέων για τη δημιουργία εφημερίδων, που έπαιρναν κάθε φορά το όνομα του βασιλιά που νοιαζόταν για τη σύνταξή τους π.χ. Εφημερίς του Φιλίππου, Εφημερίς του Αλεξάνδρου κ.τ.λ. και οι οποίες φυλάσσονταν στις Αιγές, στην παλιά πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους, εκεί όπου παραδοσιακά θάβονταν οι Μακεδόνες βασιλείς.

Πέρα απ’ το βασίλειο της Μακεδονίας εφημερίδες κρατούσαν και οι βασιλιάδες της Περσίας, της Αιγύπτου και άλλων ανατολικών χωρών, ενώ και στην αρχαία Ελλάδα, στην Αθήνα και σε διάφορες άλλες πόλεις, μετά τους κήρυκες που μετέδιδαν προφορικά τις επίσημες ειδήσεις, δημόσιοι γραφιάδες ετοίμαζαν τα Δημόσια Γράμματα ή Υπομνήματα, όπου γινόταν η καθημερινή συγκέντρωση και καταγραφή όλων των σημαντικών ειδήσεων.

Στην αρχαία Ρώμη από το 48 π.Χ. και με εντολή του Ιουλίου Καίσαρα και μέχρι την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (476 μ.Χ.) εκδίδονταν τα acta diurna ή acta senatus τα οποία τοιχοκολλούνταν σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας Ρώμης, για να μπορούν να τα διαβάζουν οι εγγράμματοι πολίτες -όπως γινόταν και στην αρχαία Αθήνα με τα Δημόσια Γράμματα ή Υπομνήματα– και περιείχαν ειδήσεις για επίσημες πολιτικές πράξεις και διάφορες άλλες πληροφορίες. Τέλος στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία αναφέρεται και κάποιο ιστορικό έργο με τον τίτλο Εφημερίς Τρωικού Πολέμου που αποδίδεται σε κάποιον Κρητικό με το όνομα Δίκτυ.

Από τις Εφημερίδες του Αλέξανδρου και τα πρώτα έργα που είχαν γραφτεί για εκείνον και τη μακεδονική εκστρατεία στην Ασία τίποτα δεν έχει διασωθεί. Όσα γνωρίζουμε για την ιστορία του προέρχονται από κατοπινούς συγγραφείς, όπως ο Αρριανός και ο Πλούταρχος, που είχαν σαν πήγες τους τα χαμένα έργα, αλλά και τις λαϊκές αφηγήσεις που ήταν ακόμα ιδιαίτερα έντονες στην εποχή τους.

Ίσως είχαν πηγές και τα φύλλα των εφημερίδων. Δεν γνωρίζουμε αν οι εφημερίδες και το υπόλοιπο προσωπικό αρχείο του βασιλιά τοποθετήθηκαν μαζί με το νεκρό Αλέξανδρο στον τάφο του. Όπως η ιστορία αναφέρει, η σωρός του μέσα σε μία μεγαλοπρεπή άμαξα θα ερχόταν στην Ελλάδα για να ταφεί με τους άλλους Μακεδόνες βασιλείς, δίπλα στον πατέρα του Φίλιππο.

Μα στο δρόμο ο Πτολεμαίος άρπαξε το νεκρό σώμα του βασιλιά του και το μετέφερε στην Αίγυπτο, εκπληρώνοντας όπως υποστήριξε την επιθυμία του ίδιου του Αλέξανδρου να ταφεί στην όαση της Σίβα, στο ναό του πατέρα θεού Άμμωνα.Ο Πτολεμαίος έθαψε τελικά τον νεκρό Αλέξανδρο σε ένα μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια και το σώμα του διατηρούνταν ακόμα, τον καιρό των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.

Η Κλεοπάτρα, η τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου, πριν την υποδούλωση της χώρας στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, θέλοντας να δείξει την αγάπη της στον Ιούλιο Καίσαρα, του προσέφερε δώρο το ξίφος του νεκρού Αλέξανδρου.

Τελευταίος επισκέπτης του τάφου του ήταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος τον 3ο αιώνα μ.Χ., ο οποίος σφράγισε το μαυσωλείο, αφού προηγουμένως τοποθέτησε μυστικά βιβλία ώστε κανείς να μην μπορέσει ούτε τα βιβλία να διαβάσει, ούτε το σώμα να δει.

Αν κάποια στιγμή οι Βασίλειες Εφημερίδες του Αλέξανδρου έρθουν στο φως, όσο ουτοπική και αν φαντάζει αυτή η σκέψη, η ανακάλυψη τους θα αποτελέσει αφορμή να ξαναγράψουμε σήμερα, δύο χιλιάδες χρόνια μετά, τη Μακεδονική εκστρατεία έτσι όπως μας τη διηγείται, όχι κάποιος ιστορικός, αλλά ο ίδιος ο βασιλιάς της.
Πηγή