Η θέση της γυναίκας στον Πόντο.

Ανάμεσα στις πιο αγνοημένες αλλά και αδικημένες μορφές της ιστορίας του ποντιακού ελληνισμού, αλλά και της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ανήκει η μορφή της Πόντιας γυναίκας. Οι αρχές, το ήθος και η προσφορά στην οικογένειά της και στον ευρύτερο περίγυρο διαμόρφωσαν καθοριστικά τον πολιτισμό των Ποντίων και συνέβαλαν στην κατοπινή εξέλιξή του. Όπως είναι γνωστό, η Πόντια γυναίκα έζησε σε ανδροκρατούμενες εποχές, υποταγμένη στις αποφάσεις και τη βούληση του άντρα. Δεν απέβαλε όμως ποτέ το δυναμισμό και την τόλμη που την διέκριναν σε δύσκολες καταστάσεις. Στον αγροτικό Πόντο η γυναίκα ήταν επιφορτισμένη όχι μόνο με τις οικιακές εργασίες και την κτηνοτροφία, αλλά και με υποχρεώσεις που θα ήταν προτιμότερο να εκτελούνται από άντρες. Ήταν τόσο σκληραγωγημένη, ώστε ακόμη και τα «σελέκια», το φορτίο δηλαδή των ξύλων που κουβαλούσαν στις πλάτες, ανήκε στις δικές της αρμοδιότητες. Μάλιστα, το δέον ήταν να μην βαρυγκομά και να μην παραπονιέται για τη σκληρή δουλειά….





Απεναντίας, άξια επαίνων ήταν αυτή που αντεπεξερχόταν με ευκολία σε όλα. «Το σελέκ’ν ατ’ς ραχίν κι εείνε πορπατεί άμον λαμπάδαν, λες κι εσύ, φτουλ’τά φορτούται» έλεγαν για τις προκομμένες. Οι υποχρεώσεις της γυναίκας δεν σταματούσαν εκεί. Στο σπίτι είχαν όλες τις οικιακές ευθύνες, γι’ αυτό και την ανατροφή των παιδιών την αναλάμβανε κυρίως η γιαγιά των παιδιών, η καλομάνα….

Σκίτσο του Χρ. Δημάρχου από το Αρχείο της ΕΠΜ

Ιδιαίτερη μνεία οφείλουμε να κάνουμε στη γυναίκα της Σάντας. Εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης της περιοχής και των άγονων εδαφών, οι άντρες μετανάστευαν στην ξενιτιά με αποτέλεσμα οι γυναίκες να μένουν μόνες με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Για να μπορούν να προστατεύονται, ήταν μαθημένες στη χρήση των όπλων και οπλοφορούσαν, για να είναι ασφαλείς….

Δέσποινα Γελαστοπούλου, σύζυγος του Κοτζά Αναστάς

Εκτός από αυτό, δεν υπολείπονταν σε ανδρεία, όπως μαθαίνουμε από τον Μιλτιάδη Νυμφόπουλο, ο οποίος μας παραδίδει πως σε μια σύγκρουση των Σανταίων με άτακτα στρατεύματα, δίπλα στους Σανταίους πολεμούσαν και οι γυναίκες τους ρίχνοντας πέτρες στους εχθρούς. Η θέση της γυναίκας στον αστικό Πόντο ήταν σαφώς καλύτερη. Οι συνθήκες ζωής δεν ήταν τόσο σκληρές και τα νεαρά κορίτσια φοιτούσαν στα Παρθεναγωγεία της κάθε πόλης. Το Παρθεναγωγείον της Τραπεζούντος ξεκίνησε να λειτουργεί το 1846 και ακολούθησε αργότερα, το 1873, το Παρθεναγωγείον Αργυρουπόλεως. Έπειτα άρχισαν να ιδρύονται Παρθεναγωγεία και στις άλλες πόλεις. Αρχικά λειτούργησαν ως Δημοτικά και μετά προστέθηκαν οι τάξεις του Νηπιαγωγείου και του Ημιγυμνασίου….

Τελειόφοιτες του Παρθεναγωγείου Τραπεζούντος

Στα χρόνια της Γενοκτονίας η Πόντια γυναίκα υπήρξε θύμα των αγριότερων επιθέσεων από τους Τούρκους. Η μανία τους για την πρωτοφανή ατίμωση κι εξευτελισμό όχι μόνο των Ποντίων αλλά και όλων των χριστιανών γυναικών προκαλεί φρίκη και αποτροπιασμό. Στο βιβλίο Γυναίκες καπετάνισσες στο αντάρτικο του Πόντου ο συγγραφέας Γιώργος Αντωνιάδης αναφέρει τα ονόματα ογδόντα κοριτσιών, μεταξύ αυτών και της αδελφής του, τις οποίες, αφού τις βίασαν διαδοχικά οι άντρες του Τοπάλ Οσμάν μαζί με τον τουρκικό στρατό στο χωριό Καράπουναρ της Πάφρας, τις έσυραν ημιθανείς μέσα στην εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους του χωριού και τις έκαψαν ζωντανές. Οι βιαιοπραγίες των Τούρκων είχαν ως αποτέλεσμα πολλές γυναίκες, ιδίως στον δυτικό Πόντο, να ανεβούν στα βουνά για να σωθούν από τις σφαγές και την ατίμωση. Πολεμούσαν κι αυτές φορώντας την αντρική πολεμική φορεσιά, και οι Τούρκοι δεν ήξεραν αν πολεμούν με άντρες ή γυναίκες. Ο θάνατος των αγαπημένων τους προσώπων, αντί να τις φοβίζει, τις όπλιζε με απαράμιλλη γενναιότητα και αυτοθυσία. Η ιστορία που χαράχτηκε στα βουνά όχι μόνο του δυτικού αλλά και ολόκληρου του Πόντου, καθιστά περήφανο κάθε Έλληνα.

Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου, Φιλόλογος

Τρελογιάννης