Η καταστροφή των βιβλιοθηκών η τύχη των αρχαιοτήτων και η μαθητική αντίσταση στα σχολεία επι ναζιστικής κατοχής

Πολύτιμες εκδόσεις σπάνια χειρόγραφα έκαναν φτερά, χιλιάδες τόμοι αποτεφρώθηκαν, ενώ οι γονείς στα προαύλια των σχολείων έψαλαν με τα παιδιά τους κάθε πρωί, τον εθνικό ύμνο!...

Που να βρίσκονται άραγε αυτά σπάνια βιβλία;

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Η ταυτότητα ενός λαού και Έθνους είναι η γλώσσα του, οι αρχαιότητες, τα γραπτά μνημεία που άφησαν οι προγονοί του και οι νεώτεροι οφείλουν την πολιτιστική αυτή κληρονομιά, να την προστατέψουν και να την φυλάξουν ως κόρη οφθαλμού σε μουσεία και βιβλιοθήκες.

Τα στοιχεία αυτά του ελληνικού πολιτισμού, δέχτηκαν, κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής 1941-44, επιδρομές και υπέστησαν μεγάλες καταστροφές.

Για τις αρχαιότητες, ευτυχώς στην περιοχή της Αθήνας όταν κηρύχτηκε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος, φρόντισε το κράτος και οι αρχαιολόγοι να πάρουν μέτρα προστασίας των αρχαιολογικών χώρων και κυρίως των μουσείων, με την κατάχωση των αρχαιοτήτων σε υπόγειες κρύπτες για φύλαξη. Έτσι, όταν μπήκαν οι Γερμανοί, βρήκαν τα μουσεία άδεια. Αυτό τους ενόχλησε και με έγγραφο τους άσκησαν πιέσεις στην κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου και ο αρμόδιος υπουργός στις 27-8-1941 ανέλαβε να τους καθησυχάσει με διάφορες δικαιολογίες, όπως, «το Έθνος μας το απειλεί ο λιμός και δεν μπορεί να ανασυστήσει τα μουσεία» και ότι, «τα φιλάρχαια και καλλιτεχνικά συναισθήματα των Ελλήνων δεν είναι ζωηρά, εφόσον πεινά». Προσέθετε ακόμα, ότι «η απόκρυψη και η συγκάλυψη των αρχαίων, καλό είναι να διατηρηθεί…»

Στην υπόλοιπη όμως χώρα ( Θεσσαλονίκη, Έδεσσα, Αμφίπολη Κρήτη, Σάμος, Θεσσαλία κ.α.) μουσεία και αρχαιότητες, όπως προκύπτει από πρόσφατη ανακοίνωση του αρμοδίου υπουργού, μπήκαν στο στόχαστρο τους κι άρπαζαν ότι τους άρεσε. Σωστό πλιάτσικο! Ενδιαφέρον για τις αρχαιότητες έδειχναν και οι Ιταλοί όπως εκείνος ο ανεκδιήγητος συνταγματάρχης που επέδραμε στις αρχαιότητες της Δήλου…

Εισβολή όμως έκαναν και σε Μοναστήρια απ’ όπου αφαίρεσαν σπάνιες εικόνες και προξένησαν ζημιές ( σε 8 μοναστήρια στο νομό Ιωαννίνων, 4 στα Τρίκαλα, στα Μετέωρα, 7 στην Αιτωλοακαρνανία). Την ίδια τύχη είχαν και οι βιβλιοθήκες όπως αναφέρονται σε επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας.

Στη Βιβλιοθήκη Κέρκυρας, καταστράφηκαν από πυρκαγιά 75.000 τόμοι σπάνιων, εκδόσεων και χειρογράφων. Από τη Βιβλιοθήκη Ανδριτσαίνης και Δημητσάνης, Γερμανοί και Ιταλοί άρπαξαν σπάνια βιβλία και πολύτιμα έπιπλα. Ζημιές προξένησαν με βομβαρδισμούς και αρπαγές στις βιβλιοθήκες Ζακύνθου, Ιωαννίνων, Σάμου και Χίου (γερμανός αξιωματικός έκλεψε… κλειδοκύμβαλο!)

Από τις δημοτικές βιβλιοθήκες Ηρακλείου, Ζαγοράς, Σιατίστης και Αιγίνης, γερμανοί αξιωματικοί έκλεψαν σπάνια βιβλία και έπιπλα αξίας 230.000 προπολεμικών δρχ. ενώ πυρπόλησαν τη βιβλιοθήκη « Χρυσόστομος» Χανίων και αποτεφρώθηκαν 15.000 σπάνιοι τόμοι και έπιπλα συνολικής αξίας 5 εκατ. προπολεμικών δρχ. Διέπραξαν επίσης άλλο μεγάλο έγκλημα, την πυρπόληση της Ιεράς Μονής Μεγάλου Σπηλαίου, όπου κατέστρεψαν 94 παλιά χειρόγραφα βιβλία και σκαλιστά έπιπλα αξίας 4 εκατ. δρχ. Στις βιβλιοθήκες Βόλου, Πύργου, Καλαμών και Τριπόλεως οι αρπαγές ήταν σε μικρότερη έκταση.

Σύμφωνα με έκθεση του Μιχαήλ Μαντούδη, της Διευθύνσεως Γραμμάτων και Τεχνών, οι συνολικές ζημιές υπολογίζονται σε 25.275.000 προπολεμικές δρχ.

Ευτυχώς οι βιβλιοθήκες Εθνική, Βουλής και Γεννάδιος της Αθήνας, δεν υπέστησαν ζημίες. Γερμανοί αξιωματικοί ζητούσαν δανεικά βιβλία και με προσχήματα ελάχιστα τους χορηγήθηκαν αφού εξασφαλίστηκε με επίσημα έγγραφα η επιστροφή τους. Ο Γενικός διευθυντής της Εθνικής βιβλιοθήκης Διονύσιος Κόκκινος παρακολουθούσε, και χειριζόταν με λεπτότητα τον τρόπο δανεισμού των βιβλίων. Λεηλασία όμως υπέστησαν ιδιωτικές βιβλιοθήκες με σπάνια βιβλία, που τα άρπαξαν οι Γερμανοί στα μπλόκα των Ες - Ες και η ιταλική αντικατασκοπεία μεταξύ 1943- 44, με το πρόσχημα της αναζήτησης και ερεύνης επαναστατικών συγγραμμάτων…

Και… ο Εθνικός μας ύμνος!

Όταν οι Γερμανοί μπήκαν στις 27-4-1941 στην Αθήνα, έκλεισαν τα σχολεία και ξανάνοιξαν στις 10 Ιουνίου. Τα παιδιά είχαν ενστερνισθεί τις ανησυχίες των μεγάλων, έβλεπαν συλλήψεις, εξορίες, πείνα, θανατώσεις, κι ένοιωθαν μίσος για τον κατακτητή.

Κάθε πρωί, στην αυλή του σχολείου, τα παιδιά έψαλαν μετά την έπαρση της σημαίας τον εθνικό ύμνο με στεντόρεια τη φωνή. Πολλοί γονείς πήγαιναν στο προαύλιο και με έκδηλη συγκίνηση έψαλαν κι αυτοί μαζί με τα παιδιά! Το φαινόμενο ανησύχησε τη Γερμανική Διοίκηση που ζήτησε συμβουλές από τον Γκαίμπελς τι να κάνει. Ο πανέξυπνος υπουργός Προπαγάνδας από το Βερολίνο, διέταξε τον φρούραρχο: « Να επιβάλεις ως υποχρεωτική την έπαρση της σημαίας και όλα τα παιδιά εν παρατάξει να ψάλουν τον εθνικό ύμνο της πατρίδος τους». Και τότε, ο ενθουσιασμός, παιδιών και γονέων, ατόνησε…

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Real News»



yiorgosthalassis