Άβολες αλήθειες για βολικά παραμύθια ανάπτυξης

Μπορείτε να φανταστείτε τη Γερμανία σε οικονομική κρίση να χτίζει πετρελαιοπηγές μέσα στον Μέλανα Δρυμό των θρύλων και των παραμυθιών; Αδύνατον! Τη Γαλλία να εγκαθιστά γεωτρύπανα για να βγάλει ορυκτά καύσιμα στη Βουργουνδία; Αποκλείεται! Την Ελλάδα να ξεκινάει πρόγραμμα εξορύξεων πετρελαίου και σχιστολιθικού αερίου στα Ζαγοροχώρια και το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου;

Επειδή τα πράγματα είναι σοβαρά και το πρόγραμμα ανάπτυξης υδρογονανθράκων στην Ήπειρο εξελίσσεται επικίνδυνα και με μεγάλη αδιαφάνεια, ας δούμε μερικές άβολες αλήθειες που βολικά κρύβονται πίσω από τα παραμύθια, στα οποία βασίζεται το σύγχρονο πετρελαιόραμα της Ελλάδας.


© Μαριος Βόντας / WWF Ελλάς

Πραγματικότητα: Οι φυσικοί βιότοποι της Ηπείρου κινδυνεύουν

Με την υπουργική απόφαση που εγκρίθηκε το 2013, το πρόγραμμα εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στα Ιωάννινα αγγίζει ή ακόμα και καλύπτει ολοκληρωτικά εθνικά πάρκα τεράστιας σημασίας και τουλάχιστον 10 περιοχές Natura. Και όμως, προ ημερών το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας δήλωσε ότι «οποιαδήποτε εξορυκτική δραστηριότητα δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί σε περιοχή Natura». Η αλήθεια είναι πως η περιοχή που καλύπτει το εγκεκριμένο πρόγραμμα έρευνας και εξόρυξης στα Ιωάννινα περιλαμβάνει τα Ζαγοροχώρια, τον Εθνικό Δρυμό Βίκου Αώου, εμβληματικά βουνά όπως η Τύμφη και η Γκαμήλα και φτάνει μέχρι Μέτσοβο, Πάπιγκο και Κόνιτσα. Ένα από τα αστεία της ελληνικής νομοθεσίας είναι πως ενώ επιβάλλει περιορισμούς στην ανάπτυξη των αιολικών μέσα σε προστατευόμενες περιοχές, δεν απαγορεύει καθόλου την καταστροφική εξόρυξη ορυκτών καυσίμων μέσα σε αυτούς τους σημαντικούς πυρήνες βιοποικιλότητας.

Πραγματικότητα: Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι πολύ σοβαρές

Κάθε ισχυρισμός περί μη σημαντικών επιπτώσεων είναι αστείος, όμως πρέπει να απαντηθεί. Η ήδη μετριοπαθής πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δίνει μια αρκετά καλή εικόνα των αναμενόμενων επιπτώσεων από τις εξορύξεις συμβατικών (πετρέλαιο κυρίως) και μη συμβατικών (σχιστολιθικό αέριο) υδρογονανθράκων: αέρια ρύπανση από τις εργασίες, κατάληψη και αλλαγή χρήσεων γης, μετατροπή φυσικών εκτάσεων σε βιομηχανικό τοπίο, δασικές αποψιλώσεις, ρύπανση υδάτινων πόρων, θόρυβος, πιθανότητα ατυχημάτων με διαρροή και ρύπανση.

Το τεράστιο όμως κεφάλαιο της κλιματικής αλλαγής, η οποία παρεμπιπτόντως κατατάσσεται εδώ και χρόνια στην κορυφή της λίστας με τις παγκόσμιες απειλές, είναι το πιο σοβαρό από τα προβλήματα που προκαλούν οι υδρογονάνθρακες. H χρήση ορυκτών καυσίμων είναι η κυριότερη αιτία υπερθέρμανσης του πλανήτη, ενώ πλέον γίνεται ολοένα και ακριβότερη, λόγω των πολιτικών και διεθνών συμφωνιών για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Πραγματικότητα: Οι απουσία εξορύξεων δεν δημιουργεί ψυχολογικά προβλήματα

Η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που ενέκρινε το ΥΠΕΝ για τις εξορύξεις στα Ιωάννινα μας λέει πως εάν δεν πραγματοποιηθεί το πρόγραμμα έρευνας και εξόρυξης «οι επιπτώσεις στη δημόσια υγεία ενδέχεται να είναι αρνητικές και όχι ουδέτερες, καθώς όπως υποστηρίζουν επιστημονικές έρευνες, κρισιακά φαινόμενα, όπως π.χ. η ανεργία, οδηγούν σε αύξηση της νοσηρότητας στους πληθυσμούς που πλήττονται (π.χ. αύξηση των ψυχολογικών διαταραχών, αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, κ.λπ.)». Από τη διεθνή εμπειρία και επιστημονική έρευνα, μάλλον το αντίθετο σενάριο είναι πιο πιθανό: όπου εγκαθίσταται η πετροχημική βιομηχανία, αυξάνεται η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών, η εγκληματικότητα και η κατανάλωση αλκοόλ. Η έλλειψη ηρεμίας και η αποξένωση από το φυσικό περιβάλλον είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών.

Πραγματικότητα: Δεν πρόκειται μόνο για έρευνα

Η έρευνα, ο επιστημονικός δηλαδή εντοπισμός των κοιτασμάτων, ώστε να υπάρχει η απαραίτητη δημόσια γνώση για όσα φιλοξενεί το υπέδαφος της Ελλάδας έχει ήδη γίνει, από το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών. Τώρα, το πρόγραμμα που αδειοδοτείται και έχει ξεκινήσει στα Ιωάννινα, αφορά την ειδική γνώση που χρειάζονται οι εταιρείες εξόρυξης των υδρογονανθράκων για τον ακριβή εντοπισμό των κοιτασμάτων που θα αντλήσουν.

Πραγματικότητα: Οι εξορύξεις προκαλούν σεισμούς

Πρόσφατο ρεπορτάζ του Associated Press παρουσιάζει την περίπτωση του Zeerijp στην Ολλανδία, το οποίο συγκλονίζεται από τη σεισμική δραστηριότητα που αποδεδειγμένα προκαλεί η εξόρυξη φυσικού αερίου. Η εταιρεία Netherlands Petroleum Company (ιδρύθηκε το 1947 από την Esso και τη Shell) που εκμεταλλεύεται τα κοιτάσματα της περιοχής έχει υποχρεωθεί με βάση δικαστική απόφαση να πληρώσει αποζημιώσεις για μεγάλες ζημιές σε σπίτια, δημόσια κτίρια και μνημεία, καθώς και για ψυχική οδύνη. Υπάρχουν πολλές ακόμα δημοσιευμένες επιστημονικές έρευνες που αποδεικνύουν ότι σε κάθε φάση της διαδικασίας έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων είναι αυξημένος ο κίνδυνος πρόκλησης σεισμικής δραστηριότητας.



Πραγματικότητα: Πετρέλαια = κέρδος για λίγους και ζημιά για πολλούς

Εάν στόχος είναι ο πλουτισμός των εταιρειών που ψάχνουν για φθηνό πετρέλαιο και αέριο στην Ελλάδα, τότε κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως όντως θα έχουν οικονομικό κέρδος. Εάν όμως μιλάμε για πραγματική και βιώσιμη ανάπτυξη μιας περιοχής που ζει από τη φύση της, τότε οι εξορύξεις υδρογονανθράκων είναι μια ξεκάθαρα αντιαναπτυξιακή επιλογή και καταστροφή για την τοπική οικονομία.

Αλήθεια, ποιος μπορεί να αποτιμήσει οικονομικά τη ζημιά που μπορεί να προκληθεί στους υδάτινους πόρους, την τουριστική οικονομία και το φυσικό περιβάλλον της περιοχής από τις γεωτρήσεις και τις εξορύξεις;

Πραγματικότητα: Δεν έχει αποκλειστεί η πιθανότητα fracking

Όπως προκύπτει από επιστημονική μελέτη που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών το 2012 σε όλη την Ελλάδα, στα Γιάννενα υπάρχει κοίτασμα πετρελαίου και σχιστολιθικού αερίου. Στην Ελλάδα δεν έχουμε ακόμα καταλάβει καλά τον εφιάλτη που ζουν οι κάτοικοι των περιοχών εξόρυξης σχιστολιθικού αερίου. Oι επιπτώσεις από την υδραυλική ρωγμάτωση (fracking) είναι τόσο αναμφισβήτητα αποδεδειγμένες και σοβαρές, που χρειάζονται ξεχωριστή και εκτεταμένη αρθρογραφία για να περιγραφούν.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η σύμβαση μίσθωσης δεν απαγορεύει το fracking ως εξορυκτική μέθοδο, ενώ ούτε το Υπουργείο Περιβάλλοντος, αλλά ούτε και οι εταιρείες Energean και Repsol έχουν αποκλείσει την πιθανότητα εξόρυξης σχιστολιθικού αερίου.

Πραγματικότητα: H οικονομική εξίσωση δεν βγαίνει

Από πουθενά δεν προκύπτουν τα οικονομικά οφέλη που μπορεί κάποιος να αντιπαραβάλει στον μεγάλο κίνδυνο για το περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων. Η σύμβαση που κύρωσε η Βουλή για την έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων στα Ιωάννινα προβλέπει φορολόγηση της εταιρείας εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων με 20% επί των δηλωμένων κερδών και 5 % περιφερειακό φόρο, ποσά που θα καταβάλλονται όταν και εάν ξεκινήσει η εξόρυξη. Οι σε χρήμα στρεμματικές αποζημιώσεις που δεσμεύεται η εταιρεία να καταβάλει στο ελληνικό δημόσιο για τη μίσθωση της γης κατά το στάδιο της έρευνας είναι 10 ευρώ ετησίως ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο!!! της συμβατικής περιοχής και 15 ευρώ ετησίως ανά τ.χλμ στη δεύτερη φάση ερευνών. Για τη φάση της εκμετάλλευσης, δηλαδή της εξόρυξης των ρυπογόνων υδρογονανθράκων, το τίμημα θα ανέρχεται στα 200 ευρώ ανά τ.χλμ της εκμετάλλευσης – σε απλά λόγια, αν γίνει μόνο μια γεώτρηση σε ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο, τότε το ενοίκιο της γης για το δημόσιο θα είναι 200 ευρώ τον χρόνο. Σε καμία μελέτη δεν αποτιμάται η αξία της γης και των υπηρεσιών που θα χαθούν εξαιτίας της εξορυκτικής δραστηριότητας, ούτε και η δεδομένα αρνητική επίδραση σε οικονομικές δραστηριότητες που σήμερα ανθίζουν, όπως ο τουρισμός και η αγροτική παραγωγή.

Η πολιτική επένδυση στα πετρέλαια για έξοδο της χώρας από την κρίση δείχνει ακριβώς την πολιτική φτώχια σε όραμα για πραγματικά βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη που σέβεται ανθρώπους και περιβάλλον.

Πραγματικότητα: Ορυκτά καύσιμα = ανεργία

Τα ορυκτά καύσιμα μονοπωλούν τις τοπικές οικονομίες, δημιουργούν σχέση εξάρτησης από τη «μονοκαλλιέργεια» και σκοτώνουν κάθε άλλη προοπτική. Η Δυτική Μακεδονία, κέντρο της λιγνιτικής παραγωγής και «μαύρος πνεύμονας της Ελλάδας», είναι με βάση τα στοιχεία της Eurostat η περιφέρεια με την υψηλότερη ανεργία σε ολόκληρη την ΕΕ. Όταν η ΔΕΗ ισχυρίζεται πως η εξόρυξη λιγνίτη φέρνει θέσεις εργασίας και πλουτίζει τον τόπο, τα στοιχεία δεκαετιών δείχνουν πως η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων στην πραγματικότητα σκοτώνει τις προοπτικές για ζωντανή οικονομία και βιώσιμη τοπική ανάπτυξη. Η Ήπειρος έχει ένα σαφές ανταγωνιστικό πλεονέκτημα: εξαιρετικής ποιότητας πρωτογενή παραγωγή και βιομηχανία τροφίμων, και τουρισμό που βασίζεται αποκλειστικά στη συγκλονιστική φύση και τα πολιτιστικά μνημεία της. Οι εξορύξεις υδρογονανθράκων μόνο να σκοτώσουν τις προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης του τουρισμού και του πρωτογενούς τομέα μπορούν.

Θεοδότα Νάντσου, Επικεφαλής πολιτικής WWF Ελλάς

Δημήτρης Ιμπραήμ, Διευθυντής εκστρατειών, Greenpeace
πηγή: wwf.gr