ΠΑΓΓΑΙΟ ΟΡΟΣ: Ένα “Μάτι” στα 1.956 μέτρα

“Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις” αναφέρει ο Καβάφης.

Εδώ λοιπόν θα βρεις τη δική σου “Ιθάκη” και όχι, αυτή δεν είναι ένα νησί, αλλά το Παγγαίο Όρος.

Ανάμεσα στο μπλε του ουρανού, στημένο σε επιβλητικό θρόνο, ανάμεσα στα όρη της Λεκάνης, του Φαλακρού, του Μενοικίου, των Κερδυλλίων και του Συμβόλου προς τη θάλασσα, προβάλει επιβλητικό, γεμάτο μεγαλείο και γοητεία, προκαλώντας θαυμασμό και μυστήριο… το Παγγαίο.

Ως αεικίνητος παρατηρητής, ένα “Μάτι” από ψηλά, η ψηλότερη κορυφή του Παγγαίου, σε παρακολουθεί περήφανη από τα 1.956 μέτρα, μαζί και με τις άλλες μεγάλες κορυφές του Δίκορφου ή Τρίκορφου στα 1.940 μέτρα, του Βοσκού στα 1.858 μέτρα και του Αυγού στα 1.835 μέτρα.



Πρόκειται για μεγάλο ορεινό όγκο της Ελλάδας, που εκτείνεται μεταξύ των νομών Καβάλας και Σερρών, που ταυτόχρονα αποτελεί και το φυσικό σύνορο των δύο αυτών νομών, πλούσιο σε πηγές και ρέματα που τον τροφοδοτούν δίνοντάς του ζωή.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, πήρε το όνομα Παγγαίο από τον Παγγαίον, γιο του θεού Άρη και της Κριτοβούλης, ο οποίος, μη μπορώντας ν’ αντέξει τις τύψεις της συνειδήσεώς του για την αιμομιξία που άθελά του διέπραξε με την θυγατέρα του, αυτοκτόνησε πάνω στο όρος αυτό. Αρχικά, είχε την ονομασία Καρμάνιον, στην ομηρική εποχή Νύσα, στη συνέχεια Παγγαίο, ενώ αργότερα ονομάσθηκε «Μακέτιον», Ματίκιον και Ματικία, Πρινάριον ή Πρινάρης και, τέλος, στην οθωμανική περίοδο Πουρνάρ ντάγ. Η συχνή αλλαγή της ονομασίας του μας αποδεικνύει για άλλη μια φορά τη μεγάλη αξία και πολυτάραχη ιστορία του.

Όμως η επιβλητικότητα και το μυστήριο, δεν κατακλίζει μόνο στις μέρες μας το Παγγαίο. Από την αρχαιότητα ασκούσε δυνατή επιρροή, παίρνοντας δίκαια τη θέση του, μετά τον Όλυμπο, ως το πιο ιστορικό βουνό της Ελλάδας.

Οι Δερριόπες, οι πρώτοι κάτοικοι του Παγγαίου που ονομάζονταν έτσι λόγω των δερμάτων που φορούσαν, εμφανίζονται από τα προϊστορικά χρόνια και τη λίθινη εποχή, και ασχολούνταν κυρίως με το ψάρεμα και το κυνήγι. Γνωστά είναι και τα «ακιδογραφήματα» ή τα «βραχογραφήματα» του Παγγαίου, που αποτελούν σχεδιάσματα πάνω στον γρανίτη ή τον ασβεστόλιθο, συνηθέστατα στο ύπαιθρο, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις και μέσα σε σπήλαια. Παριστάνουν ζώα, ανθρώπους, αγρίμια του δάσους, ωστόσο οι αρχαιολογικές γνώσεις για αυτά είναι ελάχιστες.

Στη συνέχεια, το 1800 π.Χ. κάνουν την εμφάνιση τους τα πρώτα Θρακικά φύλα, το 1500 π.Χ. οι Πελασγοί, λαοί άγριοι και πολεμικοί ενώ το 1400 π.Χ. οι Φοίνικες του Κάδμου, λαός πολιτισμένος, ερευνητής και άριστοι μεταλλωρύχοι. Με την ιστορία του Παγγαίου να συναντά τους Πέρσες και τον Μέγα Αλέξανδρο τον Ηρόδοτο και τον Αισχύλο, τους Αθηναίους, τους Μακεδόνες, τους Ρωμαίους και τους Βυζαντινούς, καθώς εκτός της γεωγραφικής του υπεροχής, της έφορης γης του, των μεγάλλων δασών του και της περίφημης ναυτικής ξηλείας του, το Παγγαίο έγινε γνωστό και για τα φημισμένα αργυρωρυχεία και χρυσωρυχεία του.

Ωστόσο, το Παγγαίο, πέρα από την πολυτάραχη και πλούσια ιστορία του διαθέτει φυσικές ομορφιές, μεγάλες ορθοπλαγιές, μεγαλόπρεπα αλπικά τοπία, κατάφυτες απότομες βουνοπλαγιές, χείμαρρους και ποικιλία χλωρίδας και πανίδας.

Στις μέρες μας, μόνο λίγα από αυτά που κάποτε κοσμούσαν το Παγγαίο υπάρχουν και σώζονται, όπως άλλωστε και στα περισσότερα βουνά της Ελλάδας, τα οποία σχηματίζουν ένα μοναδικό και αξιόλογο οικοσύστημα που πρέπει να διατηρηθεί. Λόγω των διαφορετικών κλιματολογικών συνθηκών που δημιουργούνται σε διάφορα ύψη, υπάρχουν ζώνες βλάστησης ανάλογες με το υψόμετρο και τις κλιματολογικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, με χαρακτηριστικά είδη φυτών και ζώων σε κάθε ζώνη.

Από τους πρόποδες του βουνού και μέχρι περίπου τα 800 μέτρα ύψος, συναντούμε τη ζώνη των θάμνων ή Ζώνη της Μεσογειακής Μακίας που χαρακτηρίζεται από φυτά-θάμνους ή δένδρα με μικρό ύψος (3 – 4 μέτρα). Δυστυχώς, η χλωρίδα της ζώνης αυτής έχει υποβαθμιστεί σημαντικά λόγω των συχνών πυρκαγιών, της υπερβόσκησης, και γενικά της έντονης ανθρώπινης δραστηριότητας (γεωργία, κτηνοτροφία, υλοτομία, διάνοιξη δασικών δρόμων, λατομεία, κυνήγι), επηρεάζοντας κατ’ επέκταση και την πανίδα της περιοχής. Παρόλα αυτά, στη συγκεκριμένη ζώνη υπάρχουν αρκετά είδη ερπετών αλλά και νυχτερίδων. Στη συνέχεια, η ορεινή ζώνη, ή Ζώνη των Ορεινών Δασών, διαδέχεται αυτή της μεσογειακής μακίας, μέχρι το ύψος των 1800 μέτρων περίπου. Εδώ υπάρχουν μεγάλα δένδρα, όπως οξιές (Fagus suluatica), σημύδες (betulapentula) και δασική πεύκη (Pinus siluestris). Και εδώ, η έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα και κυρίως η εντατική υλοτομία έχουν οδηγήσει στην σχεδόν παντελή έλλειψη γέρικων δένδρων, με αποτέλεσμα την απουσία καταφύγιου ζώων και πουλιών στις κουφάλες γέρικων δέντρων. Τέλος, η Αλπική Ζώνη εκτείνεται πάνω ατό τα 1800 μέτρα έως και την κορυφή (1956 μέτρα). Χαρακτηρίζεται από χαμηλή θαμνώδη βλάστηση λίγων εκατοστών που έχει προσαρμοστεί στις αντίξοες καιρικές συνθήκες (άνεμοι, ξηρασία, άγονο έδαφος, χαμηλές θερμοκρασίες και υψηλές χιονοπτώσεις), αναπτύσσοντας ισχυρές ρίζες, βολβούς και μικρά, συχνά λεπτά σαν βελόνες, φύλλα.

Ενδιαφέρον ακόμη παρουσιάζει η πλούσια βλάστηση μανιταριών, διαφόρων ειδών, κυρίως στους πρόποδες και τα δάση, όπου μερικά από αυτά είναι εδώδιμα και άλλα πάλι παραισθησιογόνα ή δηλητηριώδη.

Το Παγγαίο ακόμη, φιλοξενεί στην κατώτερη και μέση ζώνη του αρκετές μοναστικές κοινότητες, με πιο γνωστές αυτές της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας, της Αναλήψεως, του Αγίου Ιωάννη και του Αγίου Δημητρίου.

Ωστόσο, μεγάλη αγάπη για το συγκεκριμένο βουνό τρέφουν και οι πεζοπόροι – ορειβάτες, καθώς προσφέρει μοναδικά τοπία, που δεν υστερούν σε τίποτα από άλλα μέρη της Κεντρικής Ευρώπης. Με 5 καταφύγια και 7 διαδρομές που προσφέρονται από τον Ελληνικό Ορειβατικό Σύλλογο Καβάλας (ΕΟΣ Καβάλας) σίγουρα οι λάτρεις του βουνού θα ενθουσιαστούν. Ακόμη, όμως και για το νέο είδος που κυκλοφορεί, τους λεγόμενους δρομείς βουνού ή αλλιώς trail runners, η ανάβαση “Πεταλούδα” αποτελεί πρόκληση και στόχο, για κάθε μεγάλο ή μικρό αθλητή, στον αγώνα Paggaio Trail Run που διεξάγεται κάθε χρόνο με όλο και μεγαλύτερο κοινό.

Πλούσιο σε ονόματα, ιστορία, πλούτο και δραστηριότητες, το Παγγαίο είναι εδώ για να σε “κλέψει” μακριά. Πες ναι, σε μία διαφορετική εκδρομή στο βουνό. Πίστεψέ με, θα σε αποζημιώσει και με το παραπάνω. Εσύ τι περιμένεις ακόμα;