Κάτι τρέχει στο Αιγαίο. Η τουρκική πλευρά µιλάει για επικείµενη συµφωνία.

«Εχουµε διδαχθεί ότι η ελληνοτουρκική φιλία είναι εφικτή αλλά είναι και εύθραυστη». Με αυτά τα λόγια το 2000 ο Γ. Παπανδρέου υποδεχόταν στην Αθήνα τον τότε οµόλογό του Ισµαήλ Τζεµ. Ο Πρωθυπουργός ξαναπιάνει το νήµα του ελληνοτουρκικού διαλόγου από εκεί που το άφησε το 2004 και παρ’ ότι η Αθήνα διαψεύδει τα περί επικείµενης συµφωνίας το βέβαιο είναι ότι κάτι κινείται στο Αιγαίο.

Οι διερευνητικές επαφές, σύµφωνα µε την πολιτική εντολή των δύο Πρωθυπουργών, προχωρούν και εντατικοποιούνται – ο επόµενος γύρος συνοµιλιών ανάµεσα στον πρεσβευτή Παύλο Αποστολίδη και τον τούρκο υφυπουργό Εξωτερικών Φεριντούν Σινιρλίογλου αναµένεται να πραγµατοποιηθεί στα µέσα Νοεµβρίου – αλλά, σύµφωνα µε την Αθήνα είναι νωρίς να γίνεται λόγος για οποιαδήποτε συµφωνία. Αυτό, όµως, δεν εµποδίζει την Αγκυρα να παίζει το επικοινωνιακό της παιχνίδι, διαµηνύοντας τόσο στο εσωτερικό όσο και προς τις Βρυξέλλες ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις εξοµαλύνονται και πως η συµφωνία είναι θέµα µηνών.

 Επικοινωνιακοί λόγοι. Διπλωµατικές πηγές σηµειώνουν πως η Αγκυρα δεν έχει τίποτα να χάσει από τις διαρροές για επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων ή της άρσης του casus belli. Αντιθέτως, κερδίζει, δίνοντας προς τα έξω την εντύπωση ότι τα βρίσκει µε τους γείτονές της. Για παράδειγµα, δεν είναι λίγοι όσοι περιµένουν ότι οι τουρκικές παραβιάσεις στο Αιγαίο θα αναφέρονται µεν στο σχετικό κείµενο της Επιτροπής – όπως και οι πλόες τουρκικών πλοίων σε τµήµατα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας –, αλλά µε ιδιαίτερα ήπια φρασεολογία που θα έχει τη µορφή «η Ελλάδα παραπονέθηκε για...».

Οι παροικούντες την Ιερουσαλήµ µπορεί να διαψεύδουν τις τουρκικές διαρροές περί επίλυσης του ζητήµατος της υφαλοκρηπίδας µέχρι το τέλος του χρόνου, αλλά, από την άλλη, δεν αποκλείουν τίποτα. Κι αυτό, διότι εκτιµούν ότι υπάρχει πραγµατική βούληση από την πλευρά του Τ. Ερντογάν, ενώ τα νοµικά επιχειρήµατα και οι σχετικές µελέτες (τις είχε παραγγείλει ο Χάρης Παµπούκης από µεγάλα βρετανικά γραφεία) είναι στη διάθεση της ελληνικής πλευράς από το 2003, όταν οι δύο χώρες έφθασαν ένα βήµα πριν από την υπογραφή συµφωνίας για τη δηµιουργία συνυποσχετικού παραποµπής στη Χάγη. Δεν είναι τυχαίο, ότι, σύµφωνα µε κυβερνητικές πηγές, στο Μέγαρο Μαξίµου έχουν πραγµατοποιηθεί αρκετές συσκέψεις ανάµεσα στον Πρωθυπουργό και τον καθηγητή Διεθνούς Δικαίου Χρήστο Ροζάκη, ενώ τουλάχιστον µέχρι το καλοκαίρι συµµετείχε σε αυτές και ο υπουργός Επικρατείας Χ. Παµπούκης.

Για τα χωρικά ύδατα. Παρ’ ότι η ελληνική πλευρά διαψεύδει τις διαρροές υπενθυµίζοντας ότι µένει πιστή στον εµπιστευτικό χαρακτήρα των συνοµιλιών, σύµφωνα µε πληροφορίες των «ΝΕΩΝ», υπάρχει πρόοδος στις συνοµιλίες ως προς την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων, την οποία φαίνεται να αποδέχεται η Αγκυρα, χωρίς ωστόσο οι συνοµιλίες να έχουν φθάσει ακόµη σε συζήτηση για συµφωνία επί ορισµένου εύρους.

Πάντως, µε τις διαρροές από την Αγκυρα τίθεται και πάλι στο προσκήνιο το χρόνιο αγκάθι στο Αιγαίο. Κι αυτό είναι ότι, σε αντίθεση µε τη διεθνή πρακτική, τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας (6 ναυτικά µίλια) δεν εναρµονίζονται µε τον εναέριο χώρο της (10 ναυτικά µίλια), δυσαρµονία στην οποία εδράζεται η πρακτική των τουρκικών παραβιάσεων. Τυχόν επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων θέτει αυτόµατα από την Τουρκία ζήτηµα εναρµόνισής τους µε τον εναέριο χώρο. Η φόρµουλα που είχε βρεθεί επί κυβέρνησης Σηµίτη υιοθετούσε την ευθυγράµµιση θάλασσας και αέρα και έφθανε, σύµφωνα µε πληροφορίες, από τα 6 (στο Νότιο και Ανατολικό Αιγαίο) µέχρι σχεδόν τα 9 ναυτικά µίλια (σε περιοχές µακριά από τις τουρκικές ακτές).

Το casus belli. Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να θεωρούνται τυχαίες ούτε οι επανειληµµένες αναφορές τούρκων αξιωµατούχων στο casus belli και στην πρόθεση να απαλειφθεί εφόσον η Ελλάδα παραιτηθεί από το δικαίωµά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά µίλια. Πάντως στην «Κόκκινη Βίβλο»όπου περιγράφεται το δόγµα εθνικής πολιτικής στην Τουρκία και εφέτος δεν απαλείφθηκε το «casus belli» την Ελλάδα. Διπλωµατικές πηγές σηµειώνουν ότι, παρά το κεκτηµένο δικαίωµα, όσες φορές προχώρησε ο ελληνοτουρκικός διάλογος ήταν κοινή παραδοχή ότι η Ελλάδα δεν θα επεκτείνει µονοµερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη της στα 10 ή 12 ναυτικά µίλια, καθώς στο Αιγαίο δεν πλέουν µόνο ελληνικά πλοία και η πλήρης επέκταση θα εµπόδιζε τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Με την ίδια λογική, κοινή ήταν η παραδοχή ότι η τουρκική υφαλοκρηπίδα δεν θα πρέπει να περικυκλώνει τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

«Αγκάθι» αποτελεί το Καστελλόριζο, αφού η Τουρκία από το 2008 και µετά δείχνει επανειληµµένως το ενδιαφέρον της για την περιοχή αυτή, µε τις έρευνες του νορβηγικού σκάφους το 2008 και πιο πρόσφατα µε τις έρευνες του «Πίρι Ρέις» σε τµήµατα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Με αυτό τον τρόπο, λένε διπλωµατικές πηγές, η Αγκυρα πιέζει την Αθήνα να ξεχάσει το Καστελλόριζο, σηµείο-κλειδί για την Ελλάδα το οποίο αφορά κατοχύρωση και υπολογισµό της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Η τουρκική θέση είναι πως ένα νησί τόσο αποµονωµένο από τον ελληνικό ηπειρωτικό κορµό δεν µπορεί να περιορίζει τόσο πολύ την τουρκική υφαλοκρηπίδα.